در راستای فشار بر ایران؛ ترامپ دست به دامن بغداد شد؟

به گزارش انرژی پرس، اخیرا خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع گزارش داد که دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از عراق خواسته است صادرات نفت اقلیم کردستان به سرعت از سرگرفته شود، در غیر این صورت همراه ایران تحریم خواهد شد. رویترز در ادامه گزارش خود به نقل از منابع مذکور افزود: واشنگتن معتقد است که آغاز صادرات نفت اقلیم کردستان و ورود آن به بازار می‌تواند در کاهش قیمت نفت خام تأثیر داشته باشد و جایگزین کاهش صادرات نفت ایران شود.

البته، دولت عراق این موضوع را رد کرده است. فرهاد علاءالدین، مشاور امور خارجی نخست وزیر عراق گزارش‌های منتشر شده درباره احتمال مواجه شدن این کشور با تحریم‌های امریکا در صورتی که صادرات نفت از اقلیم کردستان را ازسر نگیرد، تکذیب کرد. او گزارش‌های رسانه‌ها که در آن‌ها ادعا شده که اگر صادرات نفت از اقلیم کردستان عراق ازسرگرفته نشود، عراق با تهدید تحریم مواجه خواهد شد، عاری از صحت است.

اما اخیرا، محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق با اعلام اینکه خط لوله کرکوک برای صادرات نفت بازگشایی می‌شود، همه را شگفت زده کرد. به نظر می‌رسد از سرگیری عرضه نفت از طریق بزرگترین خطوط صادرات نفت خام در عراق با چالش‌هایی عملیاتی یا مالی مواتجه شود.

دلیل توقف خط لوله کرکوک–جیهان

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در راستای سیاست فشار حداکثری بر ایران که از زمان بازگشت رسمی خود به کاخ سفید در یک ماه پیش اتخاذ کرده و درپی حذف عرضه نفت ایران از بازار و منزوی کردن اقتصاد تهران و درآمدهای نفتی از بازار جهانی است. به نظر می‌رسد که در این چارچوب دست به دامن صادرات نفت عراق شده است. البته، به باور کارشناسان اعلام نخست وزیر عراق مبنی بر از سرگیری صادرات از طریق خط لوله عجولانه بوده است. هرچند او برای جلوگیری از تهدیدهای آمریکا مبنی بر اعمال تحریم‌ها علیه بغداد این اظهارات را داشته است اما نحوه برخورد با مشکلات فنی خط را مشخص نکرد.

ریشه‌های بحران تعلیق خط لوله کروکوک به تقاضای نهادهای بین‌المللی مبنی بر پرداخت ۱.۵ میلیارد دلار غرامت از ترکیه به بغداد برمی‌گردد، زیرا این کشور طی دوره ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به طور غیرقانونی نفت صادر کرده است. قبل از توقف عملیات خط لوله در مارس ۲۰۲۳، بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت کردستان عراق از طریق ترکیه به بازارهای جهانی تزریق می‌شد.

بغداد در این شکایت، ترکیه را به نقض توافقنامه خط لوله کرکوک-جیهان که در سال ۱۹۷۳ بین آن‌ها امضا شد، متهم کرد. آنکارا با واردات نفت کردستان عراق بدون نظارت وزارت نفت موافقت کرد که این امر دولت عراق را به اعتراض واداشت. پس از صدور حکم بین‌المللی، ترکیه دریافت روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت کردستان عراق را متوقف کرد. آنکارا از طریق شرکت دولتی خطوط لوله نفت بوتاش به دولت بغداد اطلاع داد که پمپاژ نفت منطقه به بندر جیهان ترکیه را که در ژانویه ۲۰۱۴ جریان داشت، متوقف کرده است.

پس از آن که ترکیه، دولت اقلیم کردستان و دولت بغداد خواسته‌های مغایری را مطرح کردند، مذاکرات برای از سرگیری آن با شکست مواجه شد. عراق درخواست کردها مبنی بر پرداخت ۶ دلار به ازای هر بشکه هزینه ترانزیت از سوی دولت فدرال به شرکت نفت روسیه «روس‌نفت» به عنوان مالک بخشی از آن خط لوله، رد کرده است.

در این مدت، دو کشور برای حل و فصل این مسائل به توافق نرسیدند. آنچه تعجب برخی را افزایش داد، تصمیم «السودانی» برای از سرگیری صادرات از هفته آینده بدون شفاف‌سازی سازوکار حل و فصل مشکلات بود. از سرگیری صادرات فشارهای اقتصادی بر اقلیم کردستان را کاهش می‌دهد. تعلیق صادرات از طریق این خط پیامدهای محلی منفی داشت، به ویژه به تعویق افتادن پرداخت حقوق کارمندان بخش دولتی و سایر موارد که خدمات اولیه برای شهروندان را تحت تأثیر قرار داد.

دلایل شکست

کارشناسان نسبت به پیامدهای تحریم صادرات نفت ایران هشدار داده و تاکید کرده‌اند که از سرگیری خط لوله کرکوک-جیهان کمبود روزانه بیش از دو میلیون بشکه نفت خام و سوخت صادراتی تهران به بازارها را جبران نمی‌کند. علاوه بر این، ایران ابزارهایی برای دور زدن تحریم‌های نفتی و مالی دارد و از سال‌ها پیش که آمریکا تحریم‌ها را اعمال کرد، از این روش‌ها استفاده کرده است.

هرچند برخی از آن‌ها، از ازسرگیری صادرات نفت عراق از طریق منطقه کردستان برای جبران اختلالات عرضه روسیه و ایران استقبال کردند، اما برخی نیز تأثیر نهایی راه اندازی مجدد خط لوله کرکوک بر بازار و حجم عرضه را نادیده گرفتند و دلیل این امر را تعهد عراق به سهمیه تولید خود در ائتلاف اوپک پلاس دانستند. در واقع، از سرگیری عملیات خط لوله نمی‌تواند بر پایبندی عراق به سهمیه خود در این گروه تأثیر بگذارد.

همچنین، نباید فراموش کرد که بعید به نظر می‌رسد تحریم‌های آمریکا علیه عراق برای از سرگیری صادرات نفت کردستان عراق اعمال شود. در واقع، اعمال تحریم‌ها علیه عراق را برای از سرگیری صادرات نفت کردستان عراق منطقی نمی‌دانند زیرا

اقلیم کردستان عراق روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کند که ۶۰ تا ۷۰ درصد آن به کشورهای همسایه صادر می‌شود. در بهترین حالت، از سرگیری صادرات از طریق خط لوله کرکوک-جیهان امکان افزایش ۱۰۰ هزار بشکه در روز یا بیشتر را فراهم می‌کند که نمی‌تواند مقدار زیادی به تولید ۴۰۰-۴۵۰ هزار بشکه قبل از تعطیلی خط لوله اضافه کند.

در مجموع، صادرات اقلیم کردستان برای حذف نفت ایران نمی‌تواند تاثیرات احتمالی افزایش قیمت را جبران کند. حتی ایالات متحده نمی‌تواند عراق را مشمول تحریم قرار دهد زیرا موجب ایجاد تکانه در بازار نفت خواهد شد که به ضرر اقتصاد این کشور است. همچنین این تحریم بر فعالیت شرکتهای غربی به ویژه آمریکایی و بریتانیایی تاثیر منفی دارد. در ژانویه ۲۰۲۵، تولید عراق به ۳.۹ میلیون بشکه در روز رسید که کمتر از سهمیه روزانه ۴ میلیون بشکه در روز بود. بنابراین، این سیاست ترامپ نیز احتمالا با مانع جدی مواجه خواهد شد