تغییر مسیر غول‌های نفتی خاورمیانه به سمت لیتیوم 

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، لیتیوم حوزه‌ای است که بسیاری از غول‌های نفتی خاورمیانه به آن علاقمند شده‌اند. به‌تازگی رویترز خبر داد دو شرکت «آرامکو» عربستان و «ادنوک» امارات قصد دارند از آب‌های نمک در میادین نفتی، لیتیوم استخراج کنند. رویترز به نقل از سه منبع که خواستند نامشان فاش نشود اعلام کرد این امر در راستای تنوع بخشیدن به اقتصاد دو کشور و تامین سوخت خودروهای برقی انجام می شود.
این خبرگزاری افزود شرکت عربستانی آرامکو و شرکت ملی نفت ابوظبی (ادنوک) در مراحل ابتدایی استخراج «لیتیوم» قرار دارند که به علت کاربرد آن در تولید باتری یک ماده معدنی بسیار مهم به شمار می آید. به گفته رویترز، دیگر شرکت های نفتی از جمله «اکسون موبیل» و «اکسیدنتال پترولیوم» به دنبال استفاده از فناوری های جدید برای استخراج لیتیوم هستند. در راستای تلاش های عربستان برای ایجاد منابع اقتصادی دیگر به جز منابع نفتی، این کشور به دنبال این است تا به قطب تولید خودروهای برقی تبدیل شود.
در واقع، هرچند نفت منبع حیات بسیاری از اقتصادهای خاورمیانه است، اما برخی از غول‌های نفتی منطقه اخیراً توجه خود را به یکی دیگر از بخش‌های انرژی معطوف کرده‌اند که در سال‌های اخیر رونق و اهمیت زیادی پیدا کرده و آن بخش حیاتی و شدیدا راهبردی مواد معدنی کمیاب است.

استخراج لیتیوم

دلیل تغییر مسیر نفتی‌ها به سمت لیتیوم
مواد معدنی مانند لیتیوم، کبالت و مواد معدنی کمیاب به یکی از موتورهایی اصلی توسعه پروژه‌های فناوری انرژی پاک و تولید باتری خودروهای الکتریکی در جهان شد‌ه‌اند. با توجه به جایگاهی که این منابع در گذار جهانی به سمت انرژی‌های پاک به خود اختصاص داده‌اند، برخی از کشورهای نفت خیز مانند عربستان سعودی و امارات در تلاش برای افزایش سرمایه گذاری خود در زنجیره تامین این مواد معدنی مهم هستند تا از طریق برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و افزایش سهم خود در این صنعت رو به رشد گام بردارند.
در همین زمینه، مجله آمریکایی فارین پالیسی به نقل از احمد مهدی، یکی از اعضای مدعو در مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا، گفت: «این به معنای جایگزینی ستون فقرات موتور اقتصادی آنها و رها کردن نفت نیست. سرمایه‌گذاری در مواد معدنی حیاتی، بیشتر در راستای کسب جایگاهی برای آنها در میز انتقال انرژی جهانی بوده، به خصوص که شرایط ژئوپلیتیکی اهمیت این صنعت را افزایش داده است.
افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی توجه بیشتری را به این مواد معدنی و کشورهایی که تأثیر قابل توجهی بر عرضه و تولید آنها دارند جلب کرده است. به ویژه، چین بر استخراج و فرآوری بسیاری از این مواد معدنی تسلط دارد و این نگرانی غرب را مبنی بر تبدیل شدن این بخش به یک آسیب‌پذیری استراتژیک تشدید کرده و از همین روی، چندین کشور را به تقویت تلاش‌ها برای تامین امنیت زنجیره‌های تامین جایگزین سوق داده است.
در این میان، برخی از کشورهای نفتی خاورمیانه از قبل نگرانی‌هایی در مورد پیامدهای اتکای بیش از حد به درآمدهای سوخت‌های فسیلی داشته‌اند، از همین آنها به دنبال یافتن جایگاهی مهم در این رقابت جدید هستند.

سرمایه‌گذاری عربستان در لیتیوم

خیز کشورهای نفتی برای هاب معدنی
گریسلین باسکاران، کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی آمریکا، معتقد است که «عربستان سعودی و امارات می‌خواهند دو کشور با اهمیت در زمینه مواد معدنی حیاتی باشند.این کشورها، حتی اگر به نفت وابسته باشند، درک می‌کنند که گذار به انرژی پاک و خودروهای الکتریکی تقاضای جهانی برای نفت را کاهش می‌دهد و بنابراین اگر خواهان رشد اقتصادی هستند، محدود کردن خود به مدل اقتصاد نفتی کافی نیست.»
در همین راستا، ریاض جاه طلبی‌های بزرگی در بخش معدن دارد و علاقه خود را به استخراج معادن و کاهش وابستگی به درآمدهای سوخت فسیلی در «چشم انداز ۲۰۳۰» برای اصلاحات اقتصادی نشان داده است. رویترز گزارش داد که عربستان سعودی حدود ۱۸۲ میلیون دلار به یک برنامه محرک برای پروژه های اکتشاف معدنی  اختصاص داده است. برآوردهای دولت نشان می‌دهد که عربستان دارای ذخایر معدنی به ارزش ۲.۵ تریلیون دلار است. در سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی از راه اندازی همایش سالانه معدن خبر داد.
خالد المدیفر، معاون وزیر معدن عربستان سعودی در اینباره گفت: «عربستان شاهد یک تحول است و با این تحول می‌خواهیم به یک قدرت اقتصادی مهم صنعتی تبدیل شویم. در این راستا و برای ساخت پروژه‌ها به مواد معدنی نیاز داریم، بنابراین معادن عربستان به عنوان گام نخست، واردات مواد معدنی از خارج گام دوم و تبدیل عربستان به هاب صنعت معدن گام سوم خواهد بود.»
برای اجرای این چشم انداز، ریاض بر انعقاد مشارکت‌های جدید و امضای یادداشت‌های تفاهم مربوط به استخراج معادن با جمهوری دموکراتیک کنگو، مصر، روسیه، ایالات متحده و مراکش تمرکز کرد. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال سال گذشته گزارش داد که واشنگتن و ریاض در حال مذاکره برای خرید سهام معدن در چندین کشور آفریقایی هستند. عربستان همچنین در حال بررسی سرمایه گذاری در برزیل است و هیئتی را به آرژانتین اعزام کرده تا در مورد احتمالات بهره مندی از ثروت لیتیوم این کشور گفتگو کند.
در عین حال، امارات نیز تلاش‌های خود را برای به دست آوردن سهم در این بخش تشدید می‌کند و به همین منظور یک مشارکت معدنی به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار با جمهوری دموکراتیک کنگو امضا و قراردادهای جدیدی را در زامبیا غنی از مس منعقد کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که امارات متحده عربی و استرالیا در حال مذاکره در مورد توافقنامه تجارت آزاد هستند که می‌تواند منجر به سرمایه گذاری ابوظبی در بخش معدنی حیاتی کانبرا شود. قطر نیز با امضای قراردادهای معدنی با نیجریه و تاکید بر اهمیت همکاری در زمینه مواد معدنی حیاتی در مذاکرات قطر با واشنگتن، گام های اولیه خود را در این مسیر برداشت.

سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد درهمی امارات در لیتیوم

مزیت کشورهای حاشیه خلیج فارس در لیتیوم
به باور کارشناسان؛ ابوظبی و ریاض سرمایه کافی برای خرج کردن در این بخش را دارند، بنابراین در حالی که اکثر شرکت‌های غربی در حال عقب‌نشینی از بسیاری از کارهای حفاری و اکتشاف برای لیتیوم، نیکل و کبالت هستند، کشورهای خاورمیانه سرمایه لازم برای فعالیت در این عرصه را دارند. با این حال، این کارشناسان هشدار می‌دهند که چالش های نظارتی، زیست محیطی و سرمایه گذاری بر سر این پروژه‌ها وجود دارد. برایی نمونه، جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ بین‌المللی نیازمند شرایط مالی رقابتی و سیستم‌های اقتصادی قابل پیش‌بینی برای تحریک مشارکت شرکت‌های بخش خصوصی است.» باید توجه داشت، برای اینکه پروژه‌های معدنی پایدار باشند، باید شرایط سخت محیطی و اجتماعی رعایت شود.
برایان بل، تحلیلگر سیاست در مشاور معدنی بریتانیا Benchmark Mineral Intelligence، معتقد است که قدرت‌های نفتی مانند عربستان سعودی یک مزیت مهم دارند و آن توانایی آنها برای همکاری با همه کشورها است، زیرا آنها بر خلاف برخی قدرت‌های دیگر فضای بیشتری برای مانور دارند. آنها می‌توانند همزمان با روسیه، چین و ایالات متحده همکاری کنند و «این یک دلیل بزرگ» برای پیشرفت در این زمینه است.
این در شرایطی است که متاسفانه ایران به دلایل مختلف توان بهره گیری از منابع خود و کشورهای همسایه در این بخش نیست. اخیرا و براساس اظهارات مقامات دولتی، جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین ذخایر لیتیوم جهان را کشف کرد. این ذخایر لیتیوم می‌تواند حاوی حدود ۸.۵ میلیون تن متریک (MT) آماده استخراج باشد که آن را به یکی از بزرگترین اکتشافات جهانی تبدیل می‌کند.  اما تاکنون اظهاراتی در مورد برداشت و همکاری های طرفهای خارجی شنیده نشده است. شاید اگر حال و روز شرکت ملی نفت مانند رقبای عربی خود بود، این شرکت می توانست در سرمایه گذاری بخش معادن ورود و اقتصاد را متنوع کند. اما به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت سابق: « اکنون شرکت نفت ما بالاترین بدهی را دارد، اما ارامکو ۳ هزار میلیارد دلار ارزش گذاری شد و اکنون ارزش این شرکت به ۵ هزار میلیارد دلار در بورس رسیده است و سودده ترین شرکت دنیا شد. »

معدن لیتیوم در ایران