تعبیر کابوس اوپک‌پلاس در سمفونی هسته‌ای ایران و آمریکا

به گزارش انرژی پرس، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام یا عقد توافقی جدید در آوریل ۲۰۲۵، به لحظه‌ای سرنوشت‌ساز رسیده است. گفت‌وگوهای اخیر در عمان بارقه‌های امید برای دستیابی به توافق را زنده کرده، اما تهران تأکید داشته که موفقیت مذاکرات به «واقع‌بینی» واشنگتن بستگی دارد. با این حال، مذاکرات همچنان شکننده به نظر می‌رسد. برای سرمایه‌گذاران، نتیجه این مذاکرات تأثیراتی عمیق بر بازارهای جهانی نفت، ژئوپلیتیک منطقه‌ای و ثبات اقتصادی خواهد داشت. در ادامه، پیامدهای این مذاکرات برای بخش انرژی، رژیم تحریم‌ها و اقتصاد کلان بررسی می‌شود.

تحریم‌ها، نفت و هزینه‌های سازش

محور اصلی مذاکرات درخواست ایران برای لغو جامع تحریم‌ها در ازای کاهش یا برچیدن برنامه هسته‌ای خود است. تحریم‌های آمریکا، به ویژه آن‌هایی که در دولت جدید ترامپ تشدید شد، صادرات نفت ایران را به حدود ۳۰۰ هزار بشکه در رو، عمدتاً به مقصد چین، محدود ساخت. احیای توافق می‌تواند این محدودیت‌ها را برداشته و روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت خام ایران را به بازارهای جهانی سرازیر کند.

ورود این حجم نفت به بازاری که همین حالا هم با عرضه مازاد روبروست، می‌تواند قیمت‌ها را به زیر ۷۰ دلار در هر بشکه برساند؛ سطحی که اقتصاد کشورهای وابسته به نفت اوپک‌پلاس را به مخاطره می‌اندازد. برای مثال، حداقل قیمتی که عربستان سعودی برای تعادل بودجه‌اش به آن نیاز دارد، ۷۸.۹۰ دلار بوده و این مقدار برای عراق ۷۷.۸۰ دلار است. سقوط قیمت‌ها می‌تواند اوپک‌پلاس را وادار به بازنگری در کاهش تولید کرده و نوساناتی را برای سهام شرکت‌های انرژی مانند اِکسان‌موبایل و شِوران به همراه آورد.

تنگنای اوپک‌پلاس

ورود روزانه یک میلیون بشکه نفت ایران استراتژی اوپک‌پلاس را پیچیده‌تر خواهد ساخت. این ائتلاف که از سال ۲۰۲۳ در حال لغو تدریجی کاهش تولید خود بوده، با دوراهی دشواری مواجه است؛ یا نفت ایران را جذب کرده تا از عرضه مازاد جلوگیری شود، یا اجازه دهد قیمت‌ها سقوط کنند. ممکن است کشورهای خلیج‌فارس، مانند امارات و عربستان که با تعرفه‌های تجاری آمریکا بر صادراتشان دست‌وپنجه نرم می‌کنند، برای تثبیت قیمت‌ها خواستار کاهش بیشتر تولید شوند. در همین حال، روسیه و چین که هر دو از توافق جدید تهران-واشنگتن حمایت می‌کنند، می‌توانند از این موقعیت برای تضعیف نفوذ اوپک‌پلاس بهره ببرند.

مخاطرات ژئوپلیتیکی

شکست مذاکرات نیز خطراتی جدی به همراه خواهد داشت. تشدید تنش‌ها می‌تواند تنگه هرم که مسیر حیاتی برای انتقال ۲۰ درصد نفت جهان به شمار می‌رود را مختل سازد. حتی بسته‌شدن موقت این تنگه، قیمت نفت را به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رساند؛ وضعیتی که به نفع تولیدکنندگان انرژی بوده اما به اقتصادهای مصرف‌کننده آسیب می‌زند. ممکن است سرمایه‌گذاران شرکت‌های کشتیرانی مانند مارسک یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری نفتی مانند یواِس‌او در کوتاه‌مدت سود ببرند، اما بی‌ثباتی طولانی‌مدت بازارهای جهانی را از مسیر خارج می‌کند.

سرمایه‌گذاری در تلاطم

سناریوی اول: دستیابی به توافق

برندگان این سناریو مصرف‌کنندگان نفت (مانند خطوط هوایی و تولیدکنندگان)، بازارهای آسیایی و خریداران نفت خام ایران هستند؛ اما صادرکنندگان اوپک‌پلاس، تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا (مانند پایونیر نچرال ریسورسز) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مرتبط با نفت خام وست تگزاس اینترمیدیت آسیب خواهند دید.

سناریوی دوم: شکست مذاکرات

دارایی‌های امن مانند طلا، سهام شرکت‌های دفاعی (مانند رِیثیان تکنالوجیز) و سهام انرژی در صورت افزایش قیمت‌ها به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی، دچار جهش خواهند شد؛ اما بازارهای نوظهور، ارزهای اوپک‌پلاس (مانند ریال عربستان و درهم امارات) و سهام جهانی مرتبط با بدهی‌های نفتی بازنده این سناریو خواهند بود.

قماری پرخطر

مذاکرات هسته‌ای ایران آزمونی ژئوپلیتیکی و اقتصادی است. در صورت موفقیت، سرمایه‌گذاران باید برای شوک کاهش قیمت نفت آماده شوند. در صورت شکست، جهان با افزایش قیمت‌ها و مخاطرات نظامی روبرو خواهد شد. داده‌های کلیدی که باید رصد شوند عبارتند از:

– ظرفیت صادرات نفت ایران؛ آیا ایران می‌تواند تولید خود را سریعاً به بیش از یک میلیون بشکه در روز برساند؟

– تصمیمات اوپک‌پلاس؛ آیا اعضای این سازمان برای جبران نفت ایران، تولید خود را کاهش خواهند داد؟

– تحولات تجاری بین آمریکا و چین؛ تعرفه‌های آمریکا بر واردات نفت آسیا (مانند ۳۹ درصد بر نفت عراق) چه کنش و واکنشی با افزایش احتمالی صادرات نفت ایران خواهد داشت؟

در حال حاضر، بهترین استراتژی، پوشش ریسک در سناریوهای مختلف است. تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی و رصد دقیق سیگنال‌های دیپلماتیک ضروری است. در بازارهایی به این میزان نوسان، صبر و آمادگی، ارزشمندترین کالاها هستند.

مذاکرات آوریل ۲۰۲۵ فرصتی نادر برای بازتنظیم روابط ایران و آمریکا فراهم آورده، اما پیامدهای اقتصادی آن عظیم است. با ورود احتمالی روزانه یک میلیون بشکه نفت ایران به بازار و خطر احتمالی در کمین ثبات اوپک‌پلاس، سرمایه‌گذاران باید هشیار بمانند. چه از طریق سرمایه‌گذاری در سهام مصرف‌کنندگان یا شرط‌بندی کوتاه‌مدت بر صندوق‌های انرژی، نتیجه این مذاکرات پرتفوی‌ها را برای سال‌های آینده شکل خواهد داد.

شطرنج نفتی

در آستانه دور دوم مذاکرات هسته‌ای تهران-واشنگتن، دولت دونالد ترامپ در چهارشنبه (مورخ ۱۶ آوریل) تحریم‌های جدیدی علیه صنعت نفت و گاز ایران وضع کرد. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های جدیدی بر پالایشگاه‌های کوچک و خصوصی چینی می‌شود که طی چند سال اخیر، خریدار نفت ایران بوده‌اند.

دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌‌داری ایالات متحده (OFAC) شرکت پالایشگاهی چینی شَندانگ شِنژینگ کِمیکال را به دلیل خرید میلیاردها دلار نفت ایران تحریم کرد. چنین تأسیساتی که به پالایشگاه‌های قوری معروف هستند، مجتمع‌هایی کوچک بوده که مستقل از دولت فعال دارند و می‌توانند بدون جلب توجه تحریم‌کنندگان، نفت را از فروشندگانی که در فروش نفت خود به مشتریان بزرگ مشکل دارند، خریداری کنند.

شرکت ریستاد انرژی که در زمینه اطلاعات انرژی فعالیت دارد، ماه گذشته در تحلیلی مدعی شد که تنش‌های جاری تهران-واشنگتن می‌تواند به این بازار آسیب بزند. یورگ لئون و لارا اسکاگ، دو تن از کارشناسان این شرکت در گزارشی اذعان داشتند که اگرچه اکنون وضعیت صادرات ایران به مانند کارزار فشار حداکثری دوره اول ترامپ نیست و نفت ایران همچنان بین ۱ تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز فروخته می‌شود، اما واشنگتن قصد دارد با تا تحریم‌های جدید یا احیای تحریم‌های قبلی، تهران را به میز مذاکره بکشانند.

البته چنین تاکتیکی با شعار ترامپ برای پایین‌آوردن قیمت سوخت‌های فسیلی در تضاد بوده و پس از اعلام تحریم‌های جدید ایالات متحده، قیمت نفت وست تگزاس اینترمیدیت با ۳.۵ درصد افزایش، نزدیک ۶۵ دلار در هر بشکه معامله شد. نفت برنت در روز چهارشنبه نیز به ۶۶ دلار رسید.

از آنجایی که تقریبا تمام نفت ایران به پالایشگاه‌های چینی صادر می‌شوند، واشنگتن برای سرکوب آن، نیازمند همکاری نزدیکی با پکن است. اما با توجه به جنگ تعرفه‌ای اخیر ترامپ، احتمال وقوع این همکاری کمتر به نظر می‌رسد.