تشدید همکاری گازی باکو-تل‌آویو

به گزارش انرژی پرس؛ در حالیکه در یکسال اخیر رژیم صهیونیستی برای کشتار مردم غزه زیر شدیدترین انتقادات جهانی بوده، دولت جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از تامین کنندگان نفت رژیم تصمیم به افزایش همکاری انرژی با آن گرفته است که نمونه بارز آن خرید ۱۰ درصد میدان گازی تامار آن در ماه گذشته بود. البته، اهداف باکو از این همکاری راهبردی بود و با برداشتن گام‌های مهم در اسرائیل، استراتژی انرژی خود را فراتر از منطقه به سمت دریای مدیترانه گسترش می‌دهد.

همکاری انرژی باکو با تل آویو از مدت‌ها پیش آغاز شده بود، اما شرکت دولتی نفت آذربایجان، سوکار، به دلیل درگیری نظامی اخیر در غزه، فعالیت‌های خود را در منطقه به حالت تعلیق درآورد. با پایان موقت این رویارویی نظامی، سوکار در فوریه ۲۰۲۵ عملیات خود را در اسرائیل از سر گرفت و حتی با خرید ۱۰ درصد از سهام مخزن گاز طبیعی تامار در سواحل مدیترانه این کشور از تاجر اسرائیلی، آرون فرنکل، در فوریه ۲۰۲۵، آن را بیشتر گسترش داد.

جزییات همکاری

نفت و گاز همواره اهرم سیاسی بوده‌اند و آذربایجان نیز از اوایل دهه ۱۹۹۰ به این موضوع پی برده است. یعنی، نفت و گاز به منابع سیاسی استراتژیک برای این کشور تبدیل شده است که این کشور را قادر می‌سازد روابط خود را با دوستان و شرکای خود مستحکم کند. یکی از دوستان و شرکای دیرینه آذربایجان رژیم صهیونیستی است. باوجود انتقادات اخیر امنیت انرژی اسرائیل را تضمین و در مقابل تل آویو با ارائه حمایت امنیتی نظامی از باکو حمایت می‌کند.

اخیراً، همکاری خود را از طریق توسعه و استخراج مشترک هیدروکربن‌ها در به اصطلاح آب‌های اسرائیل به سطح جدیدی رسانده‌اند. بر اساس گزارش رسانه‌های غربی، در ۱۷ مارس، یک هیئت رسمی از سوکار به سرپرستی میکائیل جباروف، وزیر اقتصاد، برای امضای رسمی قرارداد خرید ۱۰ درصد از سهام میدان گازی تامار به اسرائیل سفر خواهد کرد.

علاوه بر این، دو پروژه انرژی جدید نیز اعلام خواهد شد که هر دو در آب‌های اسرائیل در نزدیکی مرز لبنان اجرا خواهند شد. هرچند جزئیات این پروژه‌ها فاش نشده است، اما طبق اعلام منابع فوربس، شرکت BP نیز احتمالاً در معامله انرژی شرکت خواهد کرد. میدان گازی تامار، واقع در ۹۰ کیلومتری غرب حیفا، دارای حدود ۳۸۹ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی است. شورون ۲۵ درصد از سهام این میدان را در اختیار دارد و طبق گزارشات، حضور سوکار در کنسرسیوم را تایید کرده است.

به گزارش روزنامه اسرائیلی گلوبس، این شرکت آذربایجانی در بلوک ۱ واقع در شمال غربی منطقه انحصاری اقتصادی اسرائیل با مشارکت BP و شرکت یتزاک تشووا، نیومد انرژی، به اکتشاف گاز می‌پردازد. انتظار می‌رود ظرف دو هفته آینده یک برنامه کاری با وزارت انرژی و زیرساخت اسرائیل امضا شود. در اوایل فوریه، تایمز اسرائیل گزارش داد که آرون فرنکل، تاجر اسرائیلی، مالک شرکت انرژی اتحادیه انرژی، ۱۰ درصد از سهام میدان تامار را به سوکار آذربایجان فروخته است. حدود سه سال پیش، فرنکل ۱۱ درصد از سهام این میدان را از شرکت اماراتی «مبادله پترولیوم» خریداری کرد. میدان تامار ۱۲ سال است که گاز اسرائیل را تامین می‌کند، در مقابل گاز میدان لویاتان عمدتا به مصر و اردن صادر می‌شود.

این نشریه اسرائیلی خاطرنشان می‌‍کند که برای شرکت نفت دولتی آذربایجان، این اولین عملیات حفاری آن در خارج از دریای خزر خواهد بود. گلوبس تاکید می‌کند که ورود سوکار به این پروژه اهمیت ژئوپلیتیکی دارد. بطوریکه، رسانه‌های اسرائیلی گزارش داده‌اند که ایران قبلاً نارضایتی خود را – هرچند غیرمستقیم – از مشارکت رو به رشد انرژی بین باکو و تل‌آویو ابراز کرده است.

در عین حال، رسانه‌ها به یک واقعیت جالب نیز اشاره کرده‌اند؛ باوجود تحریم تجاری ترکیه، آنکارا هرگز مانع انتقال نفت آذربایجان به حیفا از طریق خاک ترکیه نشده است. شایان ذکر است که در اکتبر ۲۰۲۳، سوکار مجوز اکتشاف گاز در بخش شمالی لویاتان، بزرگترین میدان هیدروکربنی اسرائیل را دریافت کرد. این مجوز سه‌ساله به شرکت نفت دولتی آذربایجان حقوق اکتشاف برای دو بلوک فراساحلی مجوز اعطا می‌کند. پیش از این، سوکار به همراه بریتیش پترولیوم و نیومد انرژی مجوز اکتشاف بخش شمالی لویاتان را دریافت و در حال حاضر فعالیت خود را در آنجا آغاز کرده است.

باید توجه داشت که در داخل کنسرسیوم، سوکار بیشترین سهم را دارد. قبل از تشدید آخرین درگیری فلسطین، اسرائیل و ترکیه در مورد ساخت خط لوله به میدان لویاتان به عنوان جایگزینی برای تامین گاز روسیه برای جنوب اروپا مذاکره کردند. میدان لویاتان هم اکنون گاز اسرائیل، اردن و مصر را تامین می‌کند. براساس ادعای برخی رسانه‌ها، مذاکرات روی این پروژه در «پشت صحنه» در حال انجام است و برخی منابع اعلام کردند که برای دستیابی به توافق به اقدامات پیچیده‌ای نیاز است. در حال حاضر، این پروژه به دلایل قابل درک به تعویق افتاده است.

اهداف همکاری دو طرف

باکو و تل آویو از این همکاری اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند. برای نمونه، کارشناس آمریکایی باور دارند که گنجاندن آذربایجان در معاهده ابراهیم با تقویت همکاری انرژی و تجاری، یک استراتژی دفاعی منسجم را با اسرائیل، آمریکا و سایر کشورهای خلیج فارس در بر می‌گیرد. این کشورها با همسو کردن پروژه‌های نظامی و ابتکارات دفاعی، می‌توانند چارچوبی قوی ایجاد کنند که نیاز به هزینه‌های نظامی گسترده آمریکا را کاهش دهد و در عین حال حضور منطقه‌ای قدرتمند را تضمین کند. در واقع، اهداف تل آویو از همکاری گازی با باکو بیشتر سیاسی بوده و به دنبال مشروعیت‌زایی در جهان اسلام پس از کشتارهای اخیر است.

در مقابل، باکو اهداف راهبردی در حوزه صادرات گاز به اروپا دارد و درپی تقویت نقش در این حوزه است تا با اهرم‌سازی بتواند امتیازات سیاسی بگیرد. در حال حاضر، دو طرف همکاری در بخش انرژی را آغاز کرده‌اند. گاز آذربایجان در پایان سال ۲۰۲۴ به بازار مقدونیه تحویل داده شد و امسال همکاری‌های انرژی بیشتر خواهد شد. روابط بین دو کشور در سال‌های اخیر بیشتر توسعه یافته است. مقدونیه از جمله کشورهای اروپایی بوده که خواهان گسترش بیشتر همکاری‌های انرژی با جمهوری آذربایجان است. از سوی دیگر، آذربایجان فرصت صادرات گاز بیشتر به کشورهای شریک را دارد.

براساس داده‌های رسانه‌های آذری، در سال ۲۰۲۴ برای اولین بار در تاریخ این کشور تولید گاز از ۵۰ میلیارد متر مکعب در سال فراتر رفت. این به معنای فرصت‌های صادراتی بیشتر برای باکو است. در حال حاضر آذربایجان، در حال انتقال گاز به ۱۲ کشور منطقه است. صادرات گاز نه تنها باعث افزایش درآمدهای دولتی می‌شود، بلکه موقعیت ژئوپلیتیکی آن را بیشتر تقویت و به امنیت انرژی منطقه کمک می‌کند. این امر نقش آذربایجان را در تقویت امنیت اروپا تقویت می‌کند.