بوی نفت عراق به مشام چینی‌ها خورد؛ آمریکا و اروپا از قافله عقب می‌مانند؟

به گزارش انرژی پرس، وزارت نفت عراق بار دیگر هدف بلندپروازانه تولید روزانه ۷ میلیون بشکه نفت خام طی پنج سال آینده را تکرار کرده و این امر فعالیت شرکت‌های چینی که همچنان بر بخش نفت و گاز این کشور تسلط دارند را تسریع کرده است. بر اساس آمار، بیش از یک‌سوم ذخایر اثبات‌شده نفت و گاز عراق و بیش از دوسوم تولید کنونی این کشور تحت مدیریت شرکت‌های پکن قرار دارد. این به معنای سهمی مستقیم در حدود ۲۴ میلیارد بشکه از ذخایر و مسئولیت تولید حدود ۳ میلیون بشکه در روز برای شرکت‌های چینی است. جدیدترین نمونه از تسلط تدریجی چین بر دارایی‌های عظیم نفت و گاز عراق، قرارداد مشاوره مدیریت پروژه‌ای است که شرکت چینی هوانگکیو کانترکتینگ اند انجنیرینگ کامپنی (اچ‌کیوسی)، زیرمجموعه شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی)، برای میدان نفتی عظیم غرب قرنه ۱ امضا کرده است. سی‌ان‌پی‌سی پیش‌تر جایگزین اکسان‌موبایل برای اپراتوری اصلی این میدان شده بود. این قرارداد نمونه‌ای برجسته از استراتژی موفق چین در تصاحب دارایی‌های کلیدی نفت و گاز خاورمیانه و زیرساخت‌های مرتبط با آن است.

غرب قرنه ۱، قلب طلای سیاه عراق

میدان غرب قرنه ۱ در ۶۵ کیلومتری شهر بصره، مرکز اصلی صادرات نفت جنوب عراق، قرار داشته و بخش قابل‌توجهی از ۴۳ میلیارد بشکه ذخایر قابل‌استخراج میدان عظیم غرب قرنه را در خود جای داده است. در ابتدا تصور می‌شد این میدان دارای ۹ میلیارد بشکه ذخایر قابل‌استخراج باشد، اما در سال ۲۰۲۱، وزارت نفت عراق این تخمین را به بیش از ۲۰ میلیارد بشکه افزایش داد. تولید این میدان در آن زمان حدود ۳۸۰ هزار بشکه در روز بود، اما وزارت نفت برنامه‌ای برای افزایش آن به ۷۰۰ هزار بشکه تا سال ۲۰۲۶ اعلام کرد. جذابیت این میدان برای شرکت‌های بین‌المللی نفتی در هزینه‌های استخراج بسیار پایین آن که حدود ۱ تا ۲ دلار به ازای هر بشکه (بدون احتساب هزینه‌های سرمایه‌ای) می‌شود، است که با بهترین میادین عربستان سعودی و ایران برابری می‌کند. با این حال، شرکت‌های چینی فعال در این میدان اعلام کرده‌اند که با وجود بزرگی، این میدان از کمبود آب رنج می‌برد که نرخ بازیافت آن را کاهش می‌دهد.

در سپتامبر سال گذشته، شرکت چینی دیگری به نام چاینا پترلویوم انجنیرینگ اند کاسنتراکشن کامپنی (سی‌پی‌ای‌سی‌سی) پروژه‌های مهندسی برای افزایش تولید غرب قرنه ۱ از ۵۵۰ هزار بشکه به ۸۰۰ هزار بشکه در روز را آغاز کرد. بخشی از این پروژه‌ها به دو قرارداد تزریق آب به ارزش هر یک ۲۵۰ میلیون دلار مربوط بود که در سال ۲۰۲۲ برای بهبود فشار مخزن میدان اعطا شد. در ژانویه، چن مینگژو، مدیر کل شرکت پتروچاینا غرب قرنه اعلام کرد که این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۳۵، تولید را به ۱.۲ میلیون بشکه در روز برساند. با این حال، احتمال تحقق این اهداف بزرگ همچنان نامعلوم بوده، زیرا چندین قرارداد توسعه میادین نفتی در عراق و ایران که برخی مخازن نفتی مشترک با این کشور دارد، به دلیل عدم پیشرفت از شرکت‌های چینی پس گرفته شده است.

واکنش غرب و فشارهای آمریکا

آمریکا و متحدانش به خوبی از برنامه‌های پکن آگاه بوده و فشارهای قابل‌توجهی بر چین و عراق برای محدودکردن این همکاری‌ها وارد کرده‌اند. در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا جرقه جنگ تجاری با چین را زد و تلاش‌های پکن برای بهره‌برداری از خلأ قدرت در خاورمیانه پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را زیر نظر داشت. در آن زمان، چین استراتژی خود در عراق را تغییر داد و به جای قراردادهای اکتشاف و توسعه پر سر و صدا، از شرکت‌های کمتر شناخته‌شده‌ای استفاده کرد که قراردادهای «صرفاً خدماتی» برای پروژه‌های ظاهراً ساده دریافت می‌کردند. به زودی، دو نوع اعلامیه کم‌اهمیت در عراق و ایران ظاهر شد: پروژه‌های با هزینه‌های بسیار بالا که با توجه به وضعیت مالی وخیم هر دو کشور عجیب بود و قراردادهای «صرفاً خدماتی» که همگی به شرکت‌های چینی واگذار می‌شد. نمونه‌ای از این موارد، قرارداد مهندسی ۱۲۱ میلیون دلاری به سی‌پی‌ای‌سی‌سی برای ارتقای تأسیسات استخراج گاز در حین تولید نفت خام در غرب قرنه ۱ بود. همین مدل «صرفاً خدماتی» در میدان عظیم مجنون نیز استفاده شد؛ جایی که دو قرارداد بزرگ «صرفاً حفاری» امضا شد: یکی با شرکت چینی هایلانگ اویل سرویس اند انجنیرینگ کامپلی برای حفاری ۸۰ چاه به ارزش ۵۴ میلیون دلار و دیگری با شرکت حفاری عراق برای حفاری ۴۳ چاه به ارزش ۲۵۵ میلیون دلار.

بازگشت غرب به بازی

با این حال، عراق هنوز به دست پکن نیافتاده و نفوذ شرکت‌های غربی اخیراً در این کشور احیا شده است. شرکت توتال‌انرژیز فرانسه برنامه‌ای ۲۷ میلیارد دلاری با چهار محور دارد که حول پروژه تأمین آب دریا متمرکز بوده و برای افزایش معنادار تولید نفت عراق در سال‌های آینده حیاتی است. تآمین ۲۵ درصد از سرمایه این قرارداد به عهده قطر است. را شرکت بریتیش پترولیوم (بی‌پی) نیز اخیراً قراردادی ۲۵ میلیارد دلاری برای توسعه میادین نفتی کرکوک (بابا و آوانا) و سایت‌های مجاور بای‌حسن، جمبور و خباز امضا کرده است. شرکت شل بریتانیا نیز از طریق سرمایه‌گذاری مشترک خود در شرکت گاز بصره (بی‌جی‌سی) حضور قابل‌توجهی در عراق یافته که گازهای همراه را از میادینی مانند رمیله و زبیر جمع‌آوری و استفاده می‌کند. از این پس، واکنش عراق به لغو معافیت آمریکا برای ادامه واردات گاز و برق از ایران و کارزار فشار حداکثری علیه تهران برای غرب و شرق تعیین‌کننده خواهد بود.

در سال ۲۰۲۳ نیز شرکت اماراتی کرسنت پترولیوم موفق به امضای سه قرارداد ۲۰ساله برای توسعه میادین نفت و گاز در استان‌های بصره در جنوب و دیاله در مرکز عراق شد.