با آبادان نخستین پالایشگاه ایران و خاورمیانه آشنا شوید

به گزارش انرژی پرس، آبادان، نام نخستین پالایشگاه ایران است که توسط انگلیسی‌ها راه‌اندازی و احداث شده است. پالایشگاهی که ابتدا با هدف تامین سوخت کشتی‌های انگلیسی‌ متحدانش در جنگ جهانی احداث شد اما پالایشگاه آبادان با گذشت از تاریخ پر فراز و نشیب خود در حال حاضر یکی از منابع اصلی تامین بنزین و گازوئیل کشور با ظرفیت پالایش ۴۳۰ هزار بشکه در روز است.

پالایشگاه آبادان، نخستین تصفیه‌خانه نفت ایران

پس از پیدایش نفت خام در سال ۱۲۸۷ شمسی در نواحی مسجد سلیمان جزیره آبادان به دلیل نزدیکی به مناطق نفت‌خیز ، قرار گرفتن در میان رودخانه‌های اروند و بهمنشیر ، در فاصله ۷۱ کیلومتری خلیج فارس و قابل دسترسی به آب‌های آزاد دنیا انتخاب شد . به همین منظور اولین کلنگ احداث پالایشگاه در سال ۱۲۸۷ به زمین زده شد و پالایشگاه آبادان در سال ۱۲۹۱ با ۲۵۰۰ بشکه در روز به‌عنوان نخستین تصفیه‌خانه نفت کشور آغاز به کار شد. در سال‌های جنگ جهانی اول پالایشگاه آبادان به منظور دستیابی بیشتر به تهیه سوخت برای کشتی‌های جنگی ، گسترش بیشتری یافت. 

 دانشکده نفت در دل پالایشگاه آبادان

 توسعه پالایشگاه آبادان  از سال ۱۳۱۲ شمسی با لغو قرارداد موجود ANGELO IRANIAN  و عقد قرارداد جدید نفتی شتاب بیشتری گرفت ، نقطه عطف در قرارداد جدید این بود که پیش‌بینی‌های لازم  برای تعلیم و آماده کردن ایرانیان برای جانشینی خارجی‌ها شود ، به همین منظور پایه‌های دانشکده نفت آبادان نیز ریخته شد . این دانشکده در سال ۱۳۱۸ شمسی دایر و در سال ۱۳۱۹ شمسی افتتاح شد.

 بزرگترین پالایشگاه جهان

 در جنگ جهانی دوم ، پس از آنکه متفقین نفت و پالایشگاه برمه را از دست دادند توجه بیشتری به گسترش پالایشگاه آبادان شد . آبادان بزرگترین پالایشگاه دنیا شد به دلیل تهیه و تحویل بنزین هواپیما در زمان جنگ به مقدار ۲۵۰۰۰ بشکه در روز شهرت جهانی یافت بطوری‌که تهیه بنزین هواپیمای جنگی متفقین از پالایشگاه آبادان سهم بسزایی در پیروزی آنان داشت . 

توسعه پالایشگاه آبادان با ملی شدن صنعت نفت

با ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ و خروج خارجی‌ها در سال ۱۳۳۰ تأمین فرآورده‌های نفتی برای مصارف داخلی ، نگهداری و محافظت صنعتی از این پالایشگاه عظیم برعهده کارکنان شاغل در آن زمان سپرده شد .  در سال ۱۳۳۳ قراردادی با کنسرسیوم بین المللی نفت امضاء شد . طبق این قرارداد بار دیگر فرآورده‌های پالایشگاه آبادان تا میزان ۳۰۰۰۰۰ بشکه در روز روانه بازارهای بین‌المللی شد . در دوران این قرارداد دستگاه‌های کوچک و قدیمی برداشته و به‌جای آنها دستگاه‌های بزرگتر نوسازی و به ظرفیت آنها اضافه شد . در دوره قرارداد طرح معروف چم که در اثر اجرای آن ، صادرات نفت خام در جزیره خارک متمرکز شد و ماهشهر که بندر صادراتی نفت خام بود تحویل پالایشگاه آبادان شد که پس از نوسازی تبدیل به بندر صادراتی فرآورده های نفتی  پالایشگاه آبادان شد . این طرح در سال ۱۳۴۶ شمسی افتتاح و بلافاصله مورد بهره برداری قرار گرفت . 

آبادان دوباره بزرگترین پالایشگاه جهان شد

در مرداد ماه ۱۳۵۲ شمسی با توشیح قانون حاکمیت ایران برمنابع نفتی، اداره و کنترل پالایشگاه آبادان مستقیماً تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت. پس از اداره و کنترل  پالایشگاه توسط شرکت ملی نفت ایران، طرح توسعه پالایشگاه آبادان از ظرفیت روزانه ۴۶۰۰۰۰ بشکه در روز به ۶۰۰۰۰۰ بشکه در روز ارائه و بلافاصله تصویب شد. مراحل طراحی و احداث این پروژه در خرداد ماه ۱۳۵۶ شمسی به اتمام رسید و از شهریور ۱۳۵۶ مورد بهره‌برداری قرار گرفت و پالایشگاه آبادان با این طرح توسعه دوباره جایگاه جهانی خود را بدست آورده و بزرگترین پالایشگاه جهان شد.

 ۲۴۴ شهید پالایشگاه آبادان

صبحگاه سی ویکم شهریور۱۳۵۹ زمانیکه کارکنان برای انجام فعالیت‌های روزمره خویش عازم پالایشگاه بودند، پالایشگاه آبادان  آماج حمله نیروهای عراقی قرار گرفت و این پالایشگاه سال‌ها درگیر حملات هوایی هشت سال جنگ تحمیلی بود. کارکنان پالایشگاه آبادان با فداکاری و تلاش‌های شبانه‌روزی توانستند دستگاه‌های بسیاری را از مواد نفتی تخلیه و چندین میلیارد دلار وسایل و قطعات اختصاصی و محبوس در پالایشگاه را به محل‌های امن منتقل کنند. ۲۴۴ تن از کارکنان پالایشگاه آبادان در راه حفاظت از آن شهید شدند.

پالایشگاه آبادان پیش از جنگ تحمیلی دارای چهار دستگاه تقطیر هریک به ظرفیت تقریبی صد هزار بشکه در روز، یک واحد تقطیر با ظرفیت ۱۳۰هزار بشکه در روز، تعدادی زیادی واحدهای تولیدی و پالایشی فرآورده متنوع ونیز ۸۵۰ مخزن ذخیره مواد نفتی بوده که در دوران جنگ بسیاری از واحدها تخریب شدند و پس از پذیرش قطعنامه، فاز یک پالایشگاه با ظرفیت ۱۳۰هزار بشکه در روز بازسازی ودر ۱۲ فروردین ماه ۱۳۶۸ واحد تقطیر ۸۵ در مدار تولید قرار گرفت. پس راه‌اندازی فاز اول، دیگر دستگاه‌های پالایشگاه از جمله واحدهای تقطیر۷۰، ۸۰،۷۵ واحدهای تقطیر درخلاء ۶۰و۵۵ ،تبدیل کاتالیستی ، تفکیک گاز ، کت کراکر ، تهیه حلال و کارخانه روغن سازی با تلاش و کوشش شبانه  روزی کارکنان پالایشگاه و بهره‌گیری از کارکنان دیگر پالایشگاه‌ها در مدار تولید قرار گرفت به‌طوری‌که هم اکنون با ظرفیت ۴۰۰ هزار بشکه در روز این فرآورده‌های همانند  گاز مایع، بنزین موتور، نفت سفید، نفت، گاز، سوخت جت، نفت کوره، انواع روغن موتور پایه، انواع قیر، انواع حلال‌های نفتی، گوگرد، نفتا تولید می‌کند.

طرح توسعه پالایشگاه  آبادن

پالایشگاه آبادان روزگاری در جهان رتبه نخست را داشت اما امروزه از آن جایگاه فاصله بسیاری دارد. برای بازگشت پالایشگاه آبادان به آن دوران طرح توسعه‌ای تعریف شده که شامل سه مرحله استت.

در فاز اول طرح توسعه ظرفیت واحد تقطیر ۸۵ از ۱۳۰به ۱۸۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و واحد تقطیر درخلاء ۲۰۰ باظرفیت ۷۰ هزاربشکه در روز و واحد کاهش گرانروی با ظرفیت ۲۵ هزار بشکه در روز جهت کاهش نفت کوره و تأمین خوراک واحد کت کراکر از سال ۱۳۸۴ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

در فاز دوم، طرح تثبیت ظرفیت فعلی و ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی پالایشگاه مدنظر قرار گرفت. در این پروژه واحدهای تقطیر در اتمسفر وخلاء و واحدهای تصفیه بنزین، نفت سفید ،نفت گاز ، گوگرد سازی، احداث مجتمع کت کراکر دوم، افزایش بنزین وسایر واحدهای جانبی احداث می‌شود این  پروژه توسط شرکت ملی مهندسی ساختمان پالایش وپخش در حال پیگیری است.

 فاز سوم ، احداث مجتمع کت کراکر

 والکیلاسیون ، ایزومراسیون بوتان و نوسازی واحد اسید را شامل می‌شود که هدف از این پروژه تولید بیشتر بنزین وکاهش نفت کوره است. میزان تولید بنزین پس از اجرای این پروژه ۶ میلیون لیتر در روز افزایش می‌یابد.

در چنین شرایطی پالایشگاه آبادان راه‌اندازی شد و سایر پالایشگاه‌ها نیز به همین ترتیب به مدار پالایش نفت راه یافتند. بیش از صد سال از آغاز به کار پالایشگاه آبادان می‌گذرد که روزگاری بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت جهان محسوب می‌شد اما با پیشرفت تکنولوژی و ورود بنزین و گازوئیل به چرخه مصرف سوخت، بنزینی که تا پیش از ساخت خودروهای بنزین‌سوز به‌عنوان فرآورده اضافه‌ای محسوب می‌شد و به دریاچه ریخته می‌شد به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین فرآورده نفتی شناخته شد. حال باید دید با اتمام طرح‌های توسعه پالایشگاه آبادان، آیا شکوه دوران گذشته به نخستین پالایشگاه آبادان باز خواهد گشت؟