اولویت‌بندی اکتشاف در ایران؛ کدام حوضه‌های رسوبی ظرفیت طلایی نفت و گاز دارند؟

به گزارش انرژی پرس، حوضه رسوبی به مناطقی از پوسته زمین گفته می‌شود که طی میلیون‌ها سال، لایه‌های ضخیمی از رسوبات در آن انباشته شده است. این رسوبات در شرایط فشار و دما، به منبع اصلی ایجاد نفت و گاز تبدیل می‌شوند و به همین دلیل، حوضه‌های رسوبی شریان حیاتی اکتشافات هیدروکربنی در جهان به‌شمار می‌آیند. ایران نیز با دارا بودن گستره وسیعی از این حوضه‌ها، یکی از مستعدترین کشورهای جهان در حوضه اکتشاف و تولید نفت و گاز است. سید صالح هندی، مدیر پیشین اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در گفت‌وگو با انرژی‌پرس تأکید می‌کند که نگاه به حوضه‌های رسوبی یکسان نبوده و براساس اولویت‌بندی و مطالعات زمین‌شناسی، تمرکز بیشتر بر مناطقی مانند دزفول، دشت آبادان، فارس، لرستان و خلیج فارس که پتانسیل بیشتری دارند، قرار گرفته است. البته این بدان معنی نیست که سایر حوضه ها فراموش شده و برای آن‌ها نیز برنامه‌هایی تدوین شده است، زیرا در اکتشاف، حتی نتیجه منفی نیز  یک جواب است.

اولویت‌های اصلی در اکتشاف

به گفته هندی، در دوره مدیریت او تمامی حوضه‌های رسوبی ایران شناسایی و دسته‌بندی شدند: در گام نخست، حوضه‌های دزفول شمالی و جنوبی، دشت آبادان، خلیج فارس، فارس و لرستان در اولویت قرار گرفتند. پس از آن، حوضه‌های رسوبی ایران مرکزی، مغان، کپه داغ، گرگان و مکران در دستور کار بودند. با این حال، مطالعات نشان می‌داد که احتمال کشف در برخی از این مناطق، به‌ویژه مکران، بسیار پایین است و نیاز به داده‌های بنیادی بیشتری مانند مغناطیس و گرانی‌سنجی دارد.

چرا مکران اولویت ندارد؟

برخلاف نگاه عمومی مبنی بر کم‌توجهی به حوضه مکران، مدیر پیشین اکتشاف تأکید می‌کند که این منطقه نیز مورد بررسی قرار گرفته، اما داده‌ها نشان می‌دهند که پتانسیل آن محدود است. او گفت: ما هیچ حوضه‌ای را کنار نگذاشتیم، اما طبیعتاً بودجه و تجهیزات باید به سمت مناطقی هدایت شوند که احتمال موفقیت بالاتری دارند. وقتی داده‌ها نشان می‌دهند شانس کشف پایین است، ادامه سرمایه‌گذاری منطقی نیست.

نرخ موفقیت ایران در اکتشاف؛ بالاتر از میانگین جهانی

هندی با اشاره به تجربه‌های عملی اکتشاف در کشور توضیح داد: در مناطقی مثل دزفول و فارس موفقیت‌های قابل توجهی به‌دست آمد، اما در کپه داغ طی یک دهه گذشته به دلیل حساسیت راهبردی منطقه و فاصله بسیار زیاد تا منابع اصلی گاز، شش حلقه چاه ناموفق حفر شد. البته خوشبختانه در دو سال گذشته یک چاه موفق در نزدیکی سرخس حفر شد. با این حال، نسبت موفقیت کلی ایران در مقایسه با جهان چشمگیر بوده است. در حالی که میانگین جهانی یک موفقیت از هر سه چاه است، در ایران طی ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته از هر سه چاه، دو چاه به کشف منجر شده است. این آمار حتی ایران را در مقاطعی در صدر رتبه‌بندی جهانی اکتشاف قرار داد.

او همچنین با اشاره به وضعیت امروز اکتشاف گفت: خوشبختانه ریل‌گذاری درستی که در گذشته در رابطه با طرح محور شدن عملیات اکتشاف انجام شده در دوره های بعدی نیز همچنان ادامه دارد و اکنون بیش از ۵۰ میدان کوچک و بزرگ‌نفتی و گازی کشف‌شده اما توسعه‌نیافته در کشور وجود دارد. در واقع، اکتشاف بسیار جلوتر از توسعه و تولید حرکت کرده است که شاید به دلیل کمبود منابع مالی یا اولویت گذاری راهبردی باشد.در نهایت، بررسی اولویت‌بندی اکتشاف در ایران نشان‌دهنده رویکردی استراتژیک و مبتنی بر داده است که نه تنها نرخ موفقیت بالایی را به ارمغان آورده، بلکه کشور را در موقعیتی برتر نسبت به میانگین جهانی قرار داده است. با این حال، چالش اصلی نه در اکتشاف، بلکه در توسعه میدان‌های کشف‌شده نهفته است؛ جایی که بیش از ۵۰ میدان توسعه‌نیافته منتظر سرمایه‌گذاری و اولویت‌بندی بر اساس نیازهای تولیدی کشور هستند. این شکاف میان اکتشاف و تولید، که هندی به آن اشاره می‌کند، می‌تواند با تمرکز بر فناوری‌های نوین مانند حفاری‌های پیشرفته در مناطق پیچیده‌ای همچون چنگوله یا بهره‌برداری از حوضه‌های غنی خلیج فارس، برطرف شود.