امارات رقیب جدید گازی تهران در بازار دهلی

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، در سال‌های اخیر همواره انتقال گاز ایران به عمان و سپس به هند، از طریق خط لوله زیردریا مطرح شده است. اما عوامل مختلفی مانند تحریم‌های ایران و هزینه بالای این پروژه مانع از اجرای آن شد. رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران دو هفته پیش از آغاز احداث خط لوله میناب تا کوه مبارک در نزدیکی جاسک با هدف صادرات گاز ایران به عمان در سال ۱۴۰۲ خبر داده بود. این خط لوله که قرارداد آن در سال ۲۰۱۳ امضا شد با طول ۴۰۰ کیلومتر مربع، قرار است برای مدت ۱۵ سال حدود ۲۸ میلیون متر مکعب گاز از ایران به عمان پمپاژ کند.

سالم العوفی، وزیر انرژی عمان نیز در گفت‌وگو با روزنامه أثیر این کشور گفته بود که تهران و مسقط در تشکیل یک تیم فنی به منظور بررسی پیشرفت پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به عمان به توافق رسیده‌اند. این پروژه چیز تازه‌ای نیست و مذاکرات در خصوص آن دیرزمانی است که جریان دارد و در سفر اخیرش به ایران نیز به طور جدی به این موضوع پرداخته و درباره شیوه فروش گاز ایران صحبت شده است. ایرانی‌ها در تکمیل پروژه احداث این خط لوله، پیش رفته و دستاورد خوبی داشته‌اند.

خط لوله ایران و عمان

خط لوله گاز ایران و عمان یک پروژه بزرگ انرژی و مهندسی است. بر اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران، این خط لوله با هزینه تخمینی ۱.۲ میلیارد دلار، روزانه ۲۸ میلیون متر مکعب گاز طبیعی ایران را از طریق بندر کوه‌ مبارک در جنوب ایران به عمان ارسال خواهد کرد.

کوه مبارک در دریای عمان و خارج از تنگه استراتژیک حیاتی هرمز قرار دارد که حدود ۳۰ درصد نفت و گاز روزانه کل جهان از طریق دریا از آن عبور می‌کند. این خط لوله از آب‌هایی به عمق ۱۰۰۰ متر گذاشته و به بندر صحار در شمال عمان می‌رسد.

سپس این گاز برای صادرات به LNG تبدیل می‌شود یا می‌تواند در عمان مورد استفاده قرار گیرد، و در سال‌های اخیر ذخایر آن کاهش یافته که مانع رشد اقتصادی آن می‌شود. به باور کارشناسان، خط لوله صادرات گاز از ایران برای حمایت از پروژه تنوع اقتصادی عمان طراحی شده است. مصرف گاز عمان به دلیل این تنوع و همچنین تولید برق به سرعت در حال افزایش بوده است و طی سال‌های اخیر آنها با کمبود جدی گاز مواجه بوده‌اند.

البته مدیران نفت و گاز به طور خصوصی پیشنهاد می‌کنند که اکتشافات اخیر گاز در عمان ممکن است در میان‌مدت و بلندمدت موارد تجاری این خط لوله را کاهش دهد. اما انگیزه‌های قوی برای تحقق این پروژه وجود دارد. زیرا ایران را به دو طرف خلیج فارس متصل می‌کند. عامل دیگری نیز در پشت خط لوله وجود دارد. عمان می‌خواهد از موقعیت خود در آن سوی تنگه هرمز استفاده و خود را به عنوان خروجی نفت و گاز سایر کشورها معرفی کند.

این تنگه بارها نقطه کانون تنش بین ایران و آمریکا بوده است. بنادر عمان خارج از این نقطه بالقوه در اقیانوس هند قرار دارند و در سال‌های اخیر شاهد بودیم که امارات متحده عربی و عربستان سعودی نیز خطوط لوله به آن را راهی برای دور زدن تنگه و خطرات احتمالی آن می‌دانند. هرچند، چنین ایده‌هایی تاکنون به نتیجه نرسیده‌اند، اما منطق استراتژیک کلی بدون شک باقی مانده است.

نیاز شدید هند

با توجه به سرعت رشد اقتصادی هند، این کشور تشنه واردات نفت و گاز است. از همین روی، شکاف بین مصرف و تولید گاز هند از ۱۲.۲ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۰ به ۳۱.۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ درحال افزایش است، درحالی‌که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ به ۹۲ میلیارد مترمکعب افزایش یابد. انتظار می‌رود صادرات گاز طبیعی مایع خاورمیانه از ۱۲۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ به ۲۴۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۵۰ افزایش یابد، و در مقابل واردات هند از ۳۲.۴ میلیارد مترمکعب به ۱۵۵ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید. این یک فرصت عالی برای صادرات نفت و گاز کشورهای حوزه خلیج فارس مااند ایران و عمان برای گسترش و بهره‌مندی از کسری کشورهای بزرگ آسیایی است.

در همین راستا و در سال ۲۰۱۴، هند مذاکرات رسمی درباره خط لوله گاز در اعماق دریا را با ایران و عمان آغاز کرد. سلمان خورشید، وزیر امور خارجه وقت هند، با  یوسف بن علوی بن عبدالله وزیر امور خارجه عمان و جواد ظریف وزیر امور خارجه وقت ایران دیدار کرد. این پروژه که برای اولین بار در این سطح بالا مورد بحث قرار می‌گرفت، احتمالا حدود ۵ میلیارد دلار هزینه داشته باشد. این خط لوله زیر دریا به عنوان جایگزینی برای خط لوله گاز پیشنهادی ایران-پاکستان-هند مطرح شد که پس از عدم موفقیت پاکستان در انجام به موقع به تعهدات خود، با مشکلات متعددی روبرو شد.

این خط لوله برای ایران و هند سود دوجانبه خواهد بود، زیرا ایران می‌تواند گاز خود را صادر کند که البته این امر در گرو تامین سرمایه گذاری است و هند نیز نیازهای انرژی بالایی دارد. هند حدود ۷۵ درصد نفت خام خود را وارد می‌‌کند. خط لوله ایران-عمان-هند گاز خود را از میدان نفتی و گازی پارس جنوبی ایران در خلیج فارس تامین می‌کند. طول این خط لوله حدود ۱۴۰۰ کیلومتر خواهد بود.

در دسامبر ۲۰۱۳، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه یک شرکت هندی مطالعات امکان‌سنجی را برای مسیر پیشنهادی خط لوله در اعماق دریا با نتایج مطلوب انجام داده است. برآورد هزینه توسط شرکت گاز هندوستان جنوب آسیا Enterprise Pvt. Ltd. (SAGE) حدود ۴-۵ میلیارد دلار بود. این خط لوله قرار است روزانه ۳۱ میلیون متر مکعب گاز را منتقل کند. همچنین در همان سال، مدیر بازاریابی شرکت ملی صادرات گاز ایران گفت که «مذاکراتی با سه شرکت هندی برای خرید گاز از ایران انجام و توافقات کلی حاصل شد تا گاز از طریق این خط لوله تحویل داده می‌شود.

اگر هند و ایران طرح خط لوله در اعماق دریا را پیش ببرند، آینده خط لوله زمینی برای انتقال گاز ایران از طریق پاکستان(خط لوله صلح)، مبهم خواهد بود. البته اخیرا پاکستان تمایل خود برای انجام تعهدات خود را اعلام کرده است. در دسامبر ۲۰۱۳، زمانی که ایران علاقه بیشتری به پیگیری پروژه خط لوله زیر دریا با هند نشان داد، وام بزرگ ۵۰۰ میلیارد دلاری به پاکستان برای ساخت خط لوله زمینی را لغو کرد.

بخشی از دلایل ایران مربوط به تنگنای مالی دولت به دلیل تحریم‌های غرب بر سر برنامه هسته‌ای این کشور بود. البته خود پروژه انتقال گاز به عمان نیز درگیر تحریم‌های غرب است، از همین روی یک توافق دائمی‌تر، تحریم های ثانویه را برداشته و دست دولت ایران را از نظر مالی باز و به آن اجازه می‌دهد پروژه‌هایی مانند این خطوط لوله پیشنهادی را پیش ببرد. توافق بر سر این خط لوله، نقش هند در ایران را افزایش می‌دهد. اخیرا نیز هند با سرمایه‌گذاری خود در بندر چابهار که از نظر استراتژیک مهم است، نشان داده که میتواند برای دریافت نفت و گاز ایران بسترهای لازم سیاستی را فراهم کند.

امارات رقیب ایران

البته انتقال گاز ایران به عمان و سپس هند در صورتی محقق می‌شود که ایران بتواند نیازهای مصرفی خانوارها و صنایع داخلی را برآورد کند که نیز نیازمند جذب سرمایه گذار خارجی و رفع تحریمهاست. در غیر اینصورت و تاخیر در صادرات گاز ایران، عمان و هند به دنبال پروژه جایگزین مانند خط لوله امارات-عمان-هند خواهد رفت. بطوریکه برای این امر، خط لوله ۵ میلیارد دلاری امارات-عمان-هند در زیر دریا پیشنهاد شد. براساس برخی برآوردها، این پروژه می‌تواند منجر به صرفه جویی سالانه حدود ۹۴۵ میلیون دلار در مقایسه با واردات مقادیر مشابه گاز طبیعی مایع شود.

کنسرسیوم بین المللی South Asia Gas Enterprise (SAGE ) به دنبال حمایت سیاسی و دیپلماتیک وزارت نفت و سایر ذینفعان برای توسعه یک خط لوله ۵ میلیارد دلاری گاز زیر دریا از خلیج فارس به هند است. خط لوله آب‌های عمیق خاورمیانه -هند (MEIDP) که حدود یک دهه پیش پیشنهاد شده بود، به دلیل تحریم‌های غرب محقق نشد. سوبود کومار جین، مدیر SAGE که مطالعات امکان سنجی فنی و مالی را انجام داده است، گفت: پروژه SAGE می‌تواند منجر به صرفه جویی سالانه حدود ۹۴۵ میلیون دلار در مقایسه با واردات مقادیر مشابه گاز طبیعی مایع شود.

کریدور پیشنهادی ۲۰۰۰ کیلومتری انرژی که خاورمیانه و هند را به هم متصل می‌کند، گزینه‌هایی را برای واردات گاز از عمان، امارات، عربستان سعودی، ایران، ترکمنستان و قطر ارائه می‌دهد. جین گفت این پروژه در حال حاضر به دلیل اکتشافات جدید گاز در عمان، امارات و عربستان سعودی و همچنین برنامه خاورمیانه برای افزایش تولید گاز به میزان ۱۴ میلیارد فوت مکعب در روز تا سال ۲۰۳۰ قابل اجراتر است.

شرکت SAGE که توسط گروه Siddho Mal مستقر در دهلی به همراه یک شرکت فناوری آبهای عمیق مستقر در بریتانیا اداره می‌شود، راهکارهایی را به بخش برنامه ریزی اصلی گاز شرکت ملی نفت ابوظبی و سایر تامین کنندگان گاز در خاورمیانه و وزارتخانه‌های مختلف هند ارائه کرده است.

مسیر مورد بررسی از طریق عمان و امارات از طریق خلیج عمان خواهد گذشت تا از مناطق حساس ژئوپلیتیکی مانند تنگه هرمز جلوگیری شود. براساس برآوردها، خط لوله پیشنهادی ۳۱ میلیون مترمکعب استاندارد در روز گاز را تحت یک قرارداد ۲۰ ساله تامین طولانی‌مدت به هند تحویل دهد. خریداران می‌توانند با پرداخت تعرفه خط لوله SAGE از ۲ تا ۲.۲۵ دلار برای هر محدوده MMBtu گاز را از خاورمیانه خریداری کنند.