افزایش فشارها بر اسلام‌آباد برای تکمیل پروژه مشترک گازی با ایران

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، پروژه مشترک گازی ایران و پاکستان که گمانه‌زنی‌های بسیاری برای پیشبرد آن مطرح شده است، بدل به یکی از موضوعات داغ در سیاست داخلی اسلام‌آباد شده است. پیشتر، وزارت نفت پاکستان اوایل اسفند ۱۴۰۲ با صدور بیانیه‌ای تکمیل پروژه مشترک گازی با جمهوری اسلامی ایران را موجب تقویت امنیت انرژی اسلام آباد دانست و اعلام کرد که کمیته انرژی در کابینه دولت پاکستان با طرح احداث خط لوله ۸۱ کیلومتری از بندر «گوادر» تا مرز مشترک پاکستان با ایران موافقت کرده است.

این در حالی است که طی روزهای اخیر رهبر حزب جماعت اسلامی پاکستان با تاکید بر اهمیت خط لوله انتقال گاز از جمهوری اسلامی ایران به این کشور برای تامین نیاز اسلام‌آباد به انرژی، خواستار تکمیل این پروژه مشترک از سوی دولت کشورش شد. «حافظ نعیم الرحمان» در کنفرانسی مطبوعاتی در اسلام‌آباد عملکرد دولت این کشور در رفع بحران طولانی مدت انرژی و مشکلات مردم در پرداخت هزینه‌های سرسام برق را به شدت مورد انتقاد قرار داد. وی اظهار داشت: «مردم تحمیل هزینه‌های هنگفت برق و گاز را ندارند چرا که راهبرد دولت برای رسیدگی به مشکلات عمیق انرژی بی فایده است.» این رهبر حزبی پاکستان تاکید کرد: بهره‌مندی از منبع انرژی ایران به تامین ۲۵ درصدی نیاز ما به برق و گاز کمک می‌کند لذا ما از دولت پاکستان مطالبه می‌کنیم که در تکمیل این پروژه گازی مرتکب تاخیر بیشتر نشود.

پایان یک وقفه طولانی؟

احداث خط لوله صلح در سال ۱۹۹۰ مطرح و قرار شد این خط لوله گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل کند که پیام‌آور صلح و دوستی در شبه‌قاره باشد. بر اساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله ۲۷۰۰ کیلومتری، گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند.

پیش‌بینی شده بود که در صورت توافق نهایی، ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود. طبق طرح اولیه قرار بود روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود. از این مقدار، ۹۰ میلیون مترمکعب برای هند و ۶۰ میلیون مترمکعب برای پاکستان در نظر گرفته شده بود که البته این ایده عملی نشد.

در سپتامبر ۲۰۱۲، عملیات اجرایی معاهده آغاز شده و رؤسای جمهور وقت ایران و پاکستان توافق کردند که در این زمینه همکاری داشته باشند. بر اساس این همکاری، پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد. هم‌چنین بر اساس این معاهده گازی، قرار شد با شروع عملیات لوله‌گذاری تا سال ۱۳۹۳، صادرات گاز از طریق خط لوله به کراچی آغاز شود. این قرارداد ۲۵ ساله، ایران را متعهد کرد که صادرات گاز در روز از حجم ۱۴ میلیون مترمکعب را آغاز کرده و آن را در دو فاز به ۲۱ و ۳۰ میلیون مترمکعب افزایش دهد.

با این‌که توافق مذکور بین دو کشور صورت گرفت، عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستانی‌ها مدام متوقف و از سوی مسؤولان این کار در پاکستان، اطلاعات ضدونقیضی درباره میزان پیشرفت پروژه ارائه می‌شد. عدم آغاز عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستان، در حالی اتفاق می‌افتاد که ایران از سال ۲۰۱۱ کار خط لوله خود را به اتمام رسانده بود و به اسلام‌آباد فرصت داده بود تا پایان ۲۰۱۴ عملیات خط لوله را تکمیل کند.

چشم‌انداز پیش رو

پاکستان و ایران در سال ۲۰۱۹ توافقنامه‌ای را امضا کردند تا به پاکستان فرصت بیشتری برای تکمیل بخش خود از خط لوله بدهد. در این توافقنامه تصریح شده بود که نه ایران و نه پاکستان تا سال ۲۰۲۴ طرف مقابل را برای تاخیر یا جریمه به دادگاه نمی‌کشند. اما تحریم‌های ایالات متحده همچنان تکمیل پروژه پاکستان را با مشکل مواجه و ایران تهدید کرده است که در صورت نقض توافق و عدم تکمیل ساخت و ساز تا پایان سال ۲۰۲۴، از اسلام آباد برای دریافت ۱۸ میلیارد دلار جریمه شکایت خواهد کرد.

از سوی دیگر، وضعیت ذخایر ارزی پاکستان رو به زوال داشته و به نظر می‌رسد که اسلام‌آباد ترجیح می‌دهد که کار به پرداخت جریمه نکشد. همچنین از یاد نباید برد که  پاکستان که برای خروج از بحران بی وقفه اقتصادی و کاهش ذخایر ارزی به دنبال وام جدیدی از صندوق بین المللی پول است اکنون با چالش بازپرداخت وام‌های کلان به چین هم روبه‌روست و این موضوع باعث شده تا اسلام‌آباد خواستار تمدید مهلت پرداخت این بدهی‌ها از سوی پکن شود. این در حالی است که روزنامه انگلیسی زبان اکسپرس تریبیون پاکستان اوایل ماه جاری میلادی نوشت که دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری آ»ریکا تامین کمک ۱۰۱ میلیون دلاری به پاکستان را از کنگره درخواست کرده است.

«دونالد لو»، دستیار وزیر ‌خارجه آمریکا در امور جنوب و آسیای میانه طی اظهاراتی در نشست کمیته فرعی امور خارجه مجلس نمایندگان این کشور گفت که هدف از کمک مالی که برای پاکستان درخواست شده است اصلاحات اقتصادی، مبارزه با تروریسم، ارائه تسهیلات بدهی و حمایت از دموکراسی خواهد بود.

از دیگر سو، باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که پاکستان در دو سال اخیر به دلیل احتکار گاز طبیعی مایع (LNG) توسط خریداران اروپایی برای غلبه بر عدم دسترسی به سوخت روسیه، دچار کمبودهای ناگهانی شده و این امر بر صنایع در حال توسعه آن آسیب‌زا است.

با در نظر گرفتن این مسئله که جماعت اسلامی پاکستان مهم‌ترین و تاثیرگذارترین حزب اسلامی در پاکستان است، می‌توان چنین نتیجه گرفت که فشارها بر دولت مرکزی اسلام‌آباد برای تکمیل پروژه گازی با ایران رو به افزایش است.