افزایش صادرات برق ارمنستان به ایران

به گزارش انرژی پرس؛ ایران و ارمنستان روابط راهبردی سیاسی دارند که می‌تواند موجب تقویت روابط اقتصادی به ویژه انرژی شود. اهمیت همکاری‌های انرژی ایران و ارمنستان بر این واقعیت استوار است که ارمنستان در زمینه انرژی به شدت به روسیه وابسته بوده و ایران به عنوان تنها جایگزین این وابستگی تلقی می‌شود.

در واقع، ارمنستان برای اکثر نیازهای انرژی خود، گاز طبیعی و نفت عمدتاً از روسیه وارد می‌کند. بر اساس داده‌های رسمی، روسیه ۸۷.۵ درصد از گاز مورد نیاز ارمنستان را از طریق خط لوله از طریق گرجستان تامین می‌کند، همچنین ایران ۱۲.۵ درصد را از طریق یک توافق نامه مبادله‌ای پوشش می‌دهد که براساس آن در ازای مبادله برق صادر می‌کند.

اهمیت تنوع‌سازی منابع ارمنستان

امنیت انرژی ارمنستان عمیقاً تحت تأثیر وابستگی‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای آن به ویژه در مورد واردات گاز طبیعی از روسیه و ایران است. با وجود پیشرفت در انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه افزایش قابل توجه در تولید انرژی خورشیدی، ارمنستان همچنان به شدت به این منابع خارجی برای نیازهای انرژی خود متکی است. قرارداد مبادله انرژی با ایران (بین نیروگاه حرارتی ایروان و تهران) پویایی انرژی وابسته به هم را نشان می‌دهد که در آن برق تولید شده توسط ارمنستان با گاز طبیعی ایران مبادله می‌شود.

ارمنستان به عنوان کشوری که فاقد ذخایر گاز طبیعی است، نیاز داخلی را با واردات گاز طبیعی از روسیه و ایران تامین می‌کند. گاز طبیعی وارداتی از روسیه برای توزیع به خانوارها، سازمان‌های صنعتی، سیستم انرژی (برق) و سایر مصرف کنندگان در نظر گرفته شده است. گاز طبیعی وارداتی از ایران برای تولید برق بر اساس قرارداد سوآپ انرژی بین نیروگاه دولتی حرارتی ایروان (YTPP) و ایران در نظر گرفته شده است. نیروگاه‌های حرارتی از گاز طبیعی برای تولید برق استفاده می‌کنند که بخشی جدایی‌ناپذیر از سبد انرژی ارمنستان است، با این حال، این کشور به طور کامل به منابع گاز طبیعی برای تولید برق وابسته نیست و تولید برق خورشیدی در حال افزایش است.

وابستگی به بازارهای تک منبعی برای تامین انرژی، خطرات ژئوپلیتیکی قابل توجهی را به همراه دارد و ثبات انرژی ارمنستان را تهدید می‌کند. با این حال، امنیت انرژی کشور همچنان متزلزل و در برابر اختلالات ژئوپلیتیکی آسیب‌پذیر است که می‌تواند منجر به کمبود شدید، به ویژه در فصل گرمایش زمستان شود. ارمنستان با کاهش وابستگی خود به یک تامین کننده واحد و افزایش انعطاف‌پذیری زیرساخت‌های انرژی خود، بهتر می‌تواند از خطرات ژئوپلیتیکی محافظت و آینده انرژی باثبات‌تر و پایدارتری را تضمین کند.

همکاری منطقه‌ای می‌تواند ثبات را در زمان‌عدم اطمینان و تحولات نامطلوب تضمین کند و گزینه‌های ارمنستان در این زمینه می‌تواند گسترش یابد. هم اکنون سیستم انرژی ارمنستان با سیستم‌های مربوطه ایران و گرجستان در ارتباط است. گاز طبیعی از طریق همین کشورها به ارمنستان وارد می‌شود که گرجستان به عنوان کشور ترانزیت گاز روسیه است. تجارت برق با گرجستان فصلی، محدود و مشمول محدودیت‌های فنی مختلف است. بنابراین، پروژه شبکه انتقال برق قفقاز برای رفع این محدودیت‌ها و امکان دسترسی به بازار اتحادیه اروپا برای اطمینان از تنوع در حال ساخت است.

در مورد ایران، قرارداد سوآپ انرژی بین ارمنستان و ایران تا ژانویه ۲۰۳۰ قابل اجرا خواهد بود. YTPP به ازای هر متر مکعب گاز وارداتی، ۳ کیلووات ساعت برق ایران را تامین می‌کند. خط لوله گاز ایران – ارمنستان در سال ۲۰۰۷ فعالیت خود را آغاز کرد که قطر آن ۷۰۰ میلی متر است و می‌تواند سالانه تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز را با فشار مورد نیاز تامین کند. ارمنستان در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۷۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی از ایران برای تامین برق تولید شده در ارمنستان وارد کرد. با این حال، اگر افزایش عرضه گاز عمدتاً با هدف افزایش صادرات برق به ایران باشد، این مقدار به طور کامل مصرف رو به رشد گاز طبیعی توسط ساکنان ارمنستان را در کوتاه مدت پوشش نخواهد داد. سومین کابل انتقال نیروی برق بین ایران و ارمنستان در مرحله ساخت نهایی قرار دارد و در ماه‌های آینده آماده می‌شود. از این رو، ارمنستان می‌تواند صادرات برق خود به ایران و همچنین واردات گاز طبیعی از ایران را چند برابر برابر کند

تقویت صادرات برق به ایران

ارمنستان از سال ۲۰۰۹ در ازای تامین گاز طبیعی، صادرات برق به ایران را آغاز کرده است. قرار بود این قرارداد در سال ۲۰۲۶ به پایان برسد، اما در آگوست ۲۰۲۳ دو کشور توافق کردند که آن را حداقل تا سال ۲۰۳۰ تمدید و گسترش دهند. قرارداد مبادله گاز در برابر برق ایران و ارمنستان به هر دو کشور اجازه می‌دهد تا به‌عدم تعادل انرژی فصلی رسیدگی کنند و در عین حال ایران را قادر می‌سازد تا نفوذ خود را در منطقه قفقاز جنوبی گسترش دهد.

اخیر نیز ارمنستان انتقال برق جدید ۴۰۰ کیلوولت به ایران را تصویب کرد. این پروژه که از طریق وام بودجه دولتی تامین می‌شود، ظرفیت انتقال برق بین دو کشور را از ۳۵۰ مگاوات به ۱۲۰۰ مگاوات افزایش می‌دهد. احداث خط انتقال و پست همراه آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اتمام می‌رسد. بر اساس این پروژه، اجرای آن نه تنها امنیت انرژی ارمنستان را افزایش می‌دهد، بلکه از خط لوله گاز ایران-ارمنستان تحت برنامه «گاز در مقابل برق» به طور کامل استفاده می‌کند.

انتظار می‌رود زیرساخت‌های جدید به طور قابل توجهی قابلیت اطمینان و انعطاف‌پذیری سیستم انرژی ارمنستان را بهبود بخشد و در عین حال فرصت‌های جدیدی برای گسترش همکاری‌های انرژی با ایران ایجاد کند. ساخت این خط برق برای چندین سال ادامه دارد و با چالش‌های متعددی مواجه است. مقامات ارمنستان مکرراً از نبود پیمانکار به عنوان مسائل کلیدی یاد کرده‌اند. این پروژه همچنین برای حمایت از توسعه کریدور انرژی شمال-جنوب در نظر گرفته شده که هدف آن اتصال شبکه‌های برق ایران، ارمنستان، گرجستان و روسیه است.

البته ایران با چالش‌هایی از طریق تحریم‌ها، کمبود برق، عدم تعادل گاز مواجه است و تسلط روسیه در بازار گاز ارمنستان از طریق گازپروم مانع تلاش‌های ایران برای توسعه صادرات و کاهش اتکای ارمنستان به انرژی روسیه می‌شود. همچنین، همزمان با افزایش منابع برق وارداتی از ایران و گرجستان، نیروگاه‌های حرارتی می‌توانند از گاز وارداتی ایران کمتر استفاده و بخشی از آن را به ایستگاه ذخیره‌سازی برای پر کردن مخزن هدایت کنند. به این ترتیب ارمنستان می‌تواند از قطعی‌های برنامه ریزی شده جلوگیری کند.