افزایش بی ضابطه پیمانکاران، صنعت نفت را به کام مرگ می‌کشاند

به گزارش «انرژی پرس»، صنعت نفت ایران در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر استفاده از پیمانکاران در بخش‌های مختلف عملیاتی و پروژه‌ای بوده است. همانطور که شهرام احمدی، مدیرکل بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست وزارت نفت افشا کرده بود: پیمانکاران اکنون ۴۸ درصد کارکنان صنعت نفت را تشکیل می‌دهند؛ درحالی‌که این سهم تا دو دهه پیش به پروژه‌های موقت محدود بود و بخش عمده وظایف مستمر در تاسیسات تولیدی و عملیاتی به ‌عهده نیروهای رسمی صنعت نفت بود. او هشدار داد که ریشه تکرار حوادث به دلیل ضعف جدی پیمانکاران در رعایت اصول ایمنی و آموزش است؛ از صدور ناقص مجوز کار گرفته تا نادیده‌گرفتن دستورعمل‌های ایمنی. اخیرا هم آتش‌سوزی در پالایشگاه شیراز باعث شده که بحث‌های بیشتری پیرامون ایمنی محیط کار و اجرای مقررات از سوی پیمانکارها شکل بگیرد.

برون‌سپاری فعالیت‌ها به پیمانکاران معضل اصلی صنعت نفت

افزایش تعداد پیمانکارها در صنعت نفت اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت منجر به کاهش هزینه‌های عملیاتی شود، اما در بلندمدت چالش‌های جدی ایجاد کرده است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، کاهش تدریجی نیروی متخصص در بدنه اصلی صنعت نفت است، چرا که با انتقال وظایف به پیمانکاران، انگیزه و امکان حفظ نیروهای کارآزموده در شرکت‌های اصلی کاهش یافته است. از سوی دیگر، بسیاری از پیمانکاران به دلیل فشارهای مالی و رقابتی، توجه کافی به مسائل ایمنی و استانداردهای کیفی ندارند که این امر منجر به افزایش ریسک حوادث و کاهش کیفیت اجرای پروژه‌ها شده است. شهریار آقایی عضو هیئت رئیسه صندوق بازنشستگی نفت در مصاحبه اختصاصی با این رسانه درباره این موضوع گفت: “یکی از معضلاتی که در صنعت نفت با آن مواجه هستیم، برون‌سپاری فعالیت‌ها به پیمانکاران بیرونی است. پیمانکارانی که علی الظاهر می‌پذیرند استانداردها و دستورالعمل‌های ایمنی محیط زیست و سلامت را رعایت کنند ولی متاسفانه به دلیل عدم نظارت کافی و طبع پیمانکار که به دنبال بهره اقتصادی بیشتر است، به رعایت این موارد ایمنی کمتر می‌پردازند.”

او با اشاره به آتش سوزی پالایشگاه تهران در سال ۱۳۸۴ برای توضیح تاثیرات برون‌سپاری و استخدام نیروی کار موقت از سوی پیمانکاران گفت: “در بررسی علل حادثه ، خطاهای واحدهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت و گزارش کارشناسی دقیقی به وزیر وقت ارائه شد، نکته کلیدی این بود که در شروع این حادثه نیروهای آتش نشانی در محل مستقر شده بودند ولی به دلیل اینکه نیروی آتش‌نشانی از زمان وزیر گذشته به بخش خصوصی واگذار شده بود و در حقیقت برون سپاری شده بود، همچنین پیمانکار مربوطه از کارگران ۹۰ روزه استفاده کرده بود،این عزیزان در محل مستقر شده بودند ولی کارگری که ۹۰ روزه است و هیچ عرقی به آن سازمان و صنعت ندارد هرگز خود را به خطر نمی‌ندازد و به دل آتش نمیزند. لذا تا سر رسیدن نیرو های آتشفشانی، متاسفانه واحد دچار آتش سوزی سنگینی شد و خسارات عمیقی را بر جا گذاشت. پس از این حادثه به دستور وزیر تمام سمت های آتش نشانی که قبلا حذف شده بود مجدداً احیا شد .”

بی‌انگیزگی نیروی کار و تجهیزات فرسوده عوامل دیگر حوادث محیط کار

عضو هیئت رئیسه صندوق بازنشستگی نفت درباره رعایت مقررات ایمنی در محل کار گفت: “خوشبختانه در صنعت نفت از استانداردهای به‌روز و مقررات ایمنی، محیط‌زیست و سلامت برخورداریم. اما برای رسیدن به پویایی کامل و پیشگیری از حوادث، تنها وجود قوانین کافی نیست؛ رعایت این مقررات از خود قوانین مهم‌تر است. انگیزه نیروی کار نقش اساسی در این زمینه ایفا می‌کند. وقتی به مناطق عملیاتی سر می‌زنیم، می‌بینیم که نیروی کار ما خسته، فرسوده و با وجود زحمات طاقت‌فرسای شبانه‌روزی و مخاطرات دائمی، از نظر معیشتی با مشکلات جدی روبه‌روست. این شرایط به‌طور طبیعی به بی‌انگیزگی می‌انجامد. علاوه بر نیروی انسانی، تجهیزات فرسوده نیز سهم بسزایی در بروز حوادث دارند. متأسفانه به‌رغم تلاش مدیران و مدیران عامل، به‌دلیل کمبود منابع مالی، امکان تعمیر، نگهداری و نوسازی تجهیزات به‌طور کامل فراهم نیست. در نتیجه، گاهی ناگزیریم با همان دستگاه‌های قدیمی به کار ادامه دهیم، درحالی‌که این موضوع ریسک حوادث را افزایش می‌دهد. ”

نیروی کار موقت چه لطمه‌ای به صنعت نفت می‌زند؟

پیمانکاران در سال‌های اخیر به استخدام نیروهای موقت روی آورده اند که یکی دیگر از معضلات صنعت نفت به شمار می‌رود. شهریار آقایی درباره موقتی بودن نیروی کار صنعت نفت گفت: “من اعتقاد دارم نیروی کار وقتی که خود را وابسته به یک سازمان و یک صنعت بداند با دلبستگی و عشق به آن صنعت بهتر می‌تواند خدمات ارائه کند. نیروی کار موقتی که نمی‌داند که در ۵ سال آینده کجا خواهد بود، آیا در این صنعت باز مشغول خدمت خواهد بود یا خیر؟ بعید می‌دانم انگیزه لازم را برای ارائه خدمتی که مبتنی بر دلسوزی و مبتنی بر عشق باشه را دارا باشند. البته محدودیت های زیادی برای تغییر نوع قرارداد کارگران وجود دارد، اینجا نقش نمایندگان مجلس بسیار مهم است که روند را تسهیل کنند تا دولت به جای اینکه هزینه هایی بابت نیروی کار به پیمانکار پرداخت کند، این هزینه ها مستقیم به نیروی کار پرداخت شود. با این اقدام نیروی کار معتقد متخصص جذب و این اطمینان حاصل می‌شود که این نیروها می‌توانند حداقل ۳۰ سال برای یک مجموعه کنند.”

بنابراین برای مواجهه با این چالش‌ها، ضروری است که سیاست‌های روشنی برای انتخاب، نظارت و ارزیابی پیمانکاران تدوین شود. ایجاد استانداردهای حداقلی برای صلاحیت فنی پیمانکاران، اجرای برنامه‌های آموزشی مستمر و تقویت سازوکارهایی برای نظارت و کنترل رعایت اصول ایمنی در محیط کار می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌های ناشی از این روند بکاهد. علاوه بر آن، پرداخت مستقیم هزینه ها از سوی دولت به کارگران به جای برون‌سپاری پروژه‌ها تاثیر به‌سزایی در این موضوع خواهد داشت. در غیر این صورت، تداوم وضعیت فعلی می‌تواند به فرسایش بیشتر سرمایه‌های انسانی و فنی صنعت نفت ایران بیانجامد و جایگاه این صنعت را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی با تهدید مواجه کند.