از خام‌فروشی پروپان تا خاموشی پروژه‌های پروپیلن +فیلم

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، در شرایطی که ایران سالانه بین ۷ تا ۱۰ میلیون تن پروپان صادر می‌کند، خام‌فروشی این خوراک در برابر نیاز کشور به تولید محصولات پایین‌دستی، بیش از هر زمان دیگری زیر سوال رفته است. در این میان، روش PDH به عنوان اقتصادی‌ترین راه برای تبدیل پروپان به پروپیلن، می‌تواند تحولی در صنعت پتروشیمی ایران رقم بزند. با وجود مجوزهای متعدد صادرشده، تنها پروژه بخش خصوصی سلمان فارسی به مرحله نهایی رسیده؛ چراکه سایر پروژه‌ها در پیچ‌وخم تحریم، تأمین تجهیزات و تأمین مالی گرفتار مانده‌اند.

حسین میرافضلی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با «انرژی پرس» به تشریح روش‌های موجود برای تولید پروپیلن پرداخت و گفت: چند روش متداول برای تولید پروپیلن وجود دارد:
روش “کراکینگ” که در این روش خوراک مایع در کوره‌ها شکسته شده و محصولاتی مثل پروپیلن، اتیلن، بوتادین و بنزین پیرولیز تولید می‌شود. در این روش، حدود ۳۳ تا ۳۵ درصد اتلین تولید می‌شود، حدود ۱۸ درصد پروپیلن و نزدیک به ۳۰ درصد بنزین پیرولیز و سایر ترکیبات تولید می‌شود. این یعنی از مواد اولیه‌ای که وارد کوره می‌شود، تقریباً ۵۵ درصد محصولات باارزش هستند و مابقی محصولات که تولید می‌شود قیمتش یا به اندازه قیمت مواد اولیه و یا کمتر از آن است.

او با اشاره به سایر روش‎‌ها توضیح داد: روش پالایشگاهی (FCC) که در برخی پالایشگاه‌ها مانند اراک، پروپیلن به عنوان محصول جانبی تولید می‌شود، اما مقدار آن کم و ناخالص است و نیاز به فرآیند خالص‌سازی دارد. میزان تولید پروپیلن به این روش در ایران کم است و در پالایشگاه اراک و آبادان مقداری تولید می‌شود. روش نوین چین (COTC) که این روش در چین رایج شده و نفت خام مستقیماً به محصولات پایین‌دستی تبدیل می‌شود. این روش کم استفاده شده و حجم سرمایه‌گذاری بالایی دارد، میزان تولید آنها هم بسیار بالاست و روزانه حدود ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز می‌تواند دریافت کند. اما راندمان تولید پروپیلن پایین است. در مجموع با نگاه بلندمدت این واحدها نیز اقتصادی هستند. روش MTO/MTP هم وجود دارد که در این روش، گاز متان به متانول و سپس به پروپیلن یا اتیلن تبدیل می‌شود. این روش در بلندمدت اقتصادی است، اما پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

میرافضلی با اتاکید بر اهمیت روش PDH گفت: در مقایسه با این روش‌ها، PDH روش جذابی است؛ روشی اقتصادی‌تر، با راندمان بالاتر و سرمایه‌گذاری پایین‌تر است. در این روش گاز پروپان که سه کربنه است، دو هیدروژن از آن جدا می‌شود و به پروپیلن تبدیل می‌شود، اگر ۱۰۰ تن پروپان وارد واحد شود، حدود ۸۵ تا ۸۶ تن آن تبدیل به پروپیلن خواهد شد که راندمان بسیار بالایی است، این روش نسبت به بقیه روش‌ها سرمایه‌گذاری کمتری می‌خواهد و می‌تواند به اقتصادی‌ترین روش در ایران برای تولید پروپیلن تبدیل شود. در حال حاضر، هیچ واحد PDH در ایران به بهره‌برداری نرسیده، اما چند پروژه در دست اجراست. مهم‌ترین آن‌ها، پروژه شرکت پتروشیمی سلمان فارسی است که توسط بخش خصوصی و در منطقه ماهشهر احداث شده و امیدواریم تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد.

او در خصوص تامین خوراک واحدهای PDH در ایران توضیح داد: ایران سالانه حدود ۷ تا ۱۰ میلیون تن پروپان دارد که عمدتاً به صورت خام صادر می‌شود. این در حالی است که می‌توان از این خوراک، محصولات ارزشمندی مانند پروپیلن تولید کرد.

این کارشناس انرژی در خصوص موانع موجود در مسیر راه‌اندازی واحدهای PDH گفت: پروژه‌های PDH در ایران با موانع زیادی مواجه هستند که مهم‌ترین آن‌ها تحریم‌ها هستند. از سال ۱۳۹۷ مجوز برخی پروژه‌ها صادر و زمین و لایسنس آن‌ها نیز تأمین شده، پتروشیمی جم نیز لایسنس PDH ششصد هزار تنی را دارد. اما هنوز هیچ چیز وارد مرحله عملیاتی نشده و نصب تجهیزات باقی مانده است. به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی، شرکت‌های لایسنس‌دهنده و سازندگان تجهیزات حاضر به همکاری مستقیم با ایران نیستند. به صورت غیرمستقیم هم امکان همکاری وجود نداشت و ریسک بزرگی محسوب می‌شد. مهم‌ترین عاملی که واحدهای PDH به جز سلمان فارسی در هفت سال گذشته به نتیجه نرسیدند، وجود تحریم‌ها بود، سلمان فارسی هم قبل از اعمال تحریم‌های مربوطه، تجهیزات لازم را دریافت کرده بود و بخش خصوصی هم ریسک آن را پذیرفت، موفق هم بود و به بهره‌برداری نزدیک است. اما در بخش‌های دولتی به دلیل فشارهای دستگاه نظارتی نمی‌توان چنین ریسکی را پذیرفت. به همین دلیل، تاکنون حتی کمتر از ۲۰ درصد تجهیزات برخی واحدها تأمین شده‌اند. بحث تامین مالی هم مهم است، این پروژه‌ها ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار حجم سرمایه‌گذاری می‌طلبند و بدون تأمین مالی هم که نمی‌شود این پروژه‌ها را تکمیل کرد، اما اگر امسال تحریم‌ها رفع شود، تمام پروژه‌ها در این زمینه می‌توانند شروع به کار کنند.

او در پاسخ به سوالی در خصوص صدور ۱۶ مجوز برای راه‌اندازی واحد PDH گفت: ما در این حوزه نهایتا بتوانیم ۵ یا ۶ واحد PDH بزنیم که هم نیازهای داخلی را تأمین کنیم هم بتوانیم بخشی از آن را صادر کنیم. تعداد بالاتر، شعار است و مواد اولیه هم به این اندازه وجود ندارد، در ایران نهایتا می‌توانیم خوراک ۸ واحد را تأمین کنیم.

میرافضلی در ارتباط با بازار جهانی پروپیلن توضیح داد: تولید پروپیلن به روش PDH کاملا قابل رقابت است و از نظر بازار جهانی هیچ مشکلی ندارد.‌

او همچنین در خصوص رقابت با چین در این حوزه گفت: چین که مواد اولیه‌اش را سالهاست از ایران وارد می‌کند و نکته مهم اینکه چین با روش COCT پروپیلن تولید می‌کند که حجم سرمایه‌گذاری‌‌اش بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار است. با این حال، ایران نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری کمتر (حدود ۶۰۰ تا ۶۷۰ میلیون دلار برای هر واحد) در این بازار حضور فعال داشته باشد.

این کارشناس انرژی در مورد میزان اشتغال‌زایی پس از راه‌اندازی واحدهای PDH گفت: در بخش بالادستی، اشتغال‌زایی در پتروشیمی‌ها پایین است. اما در بخش پایین‌دستی، اشتغال‌زایی قابل‌توجهی شکل می‌گیرد، مثلا یک واحد ۶۰۰ هزار تنی می‌تواند حدود ۵ تا ۱۰ هزار شغل ایجاد کند.

میرافضلی در خصوص ناکامی احتمالی این طرح به مانند تولید متانول توضیح داد: در واقع PDH به شرط تأمین خوراک از MTO بهتر است، به شرط آنکه آنقدر به آن مجوز ندهیم که در واحدها در تأمین خوراک گیر کنند.
برای واحدهایی که از پیش در حال تولید متانول هستند و با مشکل فروش مواجه‌اند، توصیه می‌شود به سمت اجرای واحدهای MTO حرکت کنند. اما در حالت کلی، از نظر من PDH نسبت به سایر روش‌ها، به‌ویژه در ایران، مزیت اقتصادی بیشتری دارد.