ابعاد و مزایای پروژه اتصال شبکه برق خلیج فارس

به گزارش اختصاصی انرژی پرس؛ اخیرا بحران شدید برق تعدادی از کشورهای عربی را در برگرفته که ریشه در بحران‌هایی مانند کمبود سوخت مورد نیاز برای راه‌اندازی ایستگاه‌ها، تولید ناکافی گاز یا کمبود ارز برای واردات دارد. بطوریکه، کویت آخرین کشوری بوده که به دلیل افزایش مصرف با قطعی برق مواجه شده است. همچنین، مصر ناگزیر تعداد ساعات قطع برق را به جای ۲ به ۳ ساعت در روز افزایش دهد. این بحران همچنین یمن، سوریه، سودان، لبنان و عراق را در برگرفته تا تعداد کشورهای عربی درگیر به ۷ کشور برسد.

قطعی برق در مصر

مصر از ماه می ۲۰۲۳ شاهد بحران برق بوده که این امر باعث شد تا دولت دوره‌های قطع برق یک ساعته را به دو ساعت افزایش دهد و بر عملکرد وزارت برق و انرژی‌های تجدید پذیر تاثیر گذاشته است. همچنین، آخرین موج گرمای شدید باعث شد تا مصر در ۲۳ ژوئن تعداد ساعات قطع برق را به ۳ افزایش دهد که دلیل آن کاهش عرضه گاز مورد نیاز ایستگاه‌ها از ۲۵ به ۱۳ میلیون متر مکعب است. قاهره شاهد کاهش تولید گاز طبیعی در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ بوده، بطوریکه مجموع تولید در بازه زمانی ژانویه تا پایان مارس ۲۰۲۴ به حدود ۱۳.۴۲۹ میلیارد متر مکعب رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۳، حدود ۲.۱۰۸ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

سرایت بحران به کویت

در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴، شهروندان و ساکنان دولت کویت از یک اعلامیه عجیب در نوع خود غافلگیر شدند، زیرا وزارت برق، آب و انرژی‌های تجدید پذیر اعلام کرد که در حال تنظیم برنامه ای برای قطع خودکار برق در نتیجه افزایش مصرف به دلیل موج گرمای شدید در کشور است. این بیانیه شگفت‌انگیز بود، زیرا کشور کویت به بحران برق عادت ندارد و شبکه آن در سال‌های گذشته به ویژه در بخش اتصال به کشورهی خلیج فارس از ثبات بالایی برخوردار بوده که امکان واردات را به این کشور می‌دهد.

بحران کویت در شرایطی روی می‌دهد که روزانه ۴۰۰ مگاوات از شبکه اتصال خلیج فارس برای تامین نیازهای شبکه محلی وارد شبکه ین کشور می‌شود، اما این میزان برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده در زمان اوج مصرف کافی نیست. براساس برخی اظهارات، قطعی برق در کویت تا اواسط سپتامبر ۲۰۲۴ ادامه خواهد داشت.

سایه سنگین جنگ یمن

یمن در سال‌های اخیر با بحران شدید برق روبرو بوده و قطعی برق بیش از ۱۶ ساعت در روز، یک بحران بزرگ برای دولت است. نخست وزیر یمن، در ماه می گذشته از شهروندان کشورش به دلیل اینکه دولتش مجبور به قطع برق ناشی از کمبود سوخت مورد نیاز برای راه‌اندازی نیروگاه‌ها شده، عذرخواهی کرد. در سال ۲۰۲۳، یمن مبالغ هنگفتی را برای ایجاد ایستگاه‌های استراتژیک برق هزینه کرد و حتی این کشور ایستگاه‌های اجاره‌ای را حذف کرد. برای نمونه، دولت یمن روزانه حدود دو میلیون دلار برای ایستگاه‌های برق در استان عدن هزینه می‌کند.

بحران برق در سوریه

سوریه به دلیل ۱۲ سال جنگ داخلی با بحران برق روبه‌رو بوده و از همین روی، این کشور با تخریب کامل زیرساخت‌ها و همچنین شبکه‌های انتقال برق مواجه است که با سرقت دکل‌های فشار قوی و متوسط ​​با هدف فروش مس موجود در آن در بازار سیاه، این چالش تشدید می‌شود. با توجه به این بحران، مردم با درآمد بالا به انرژی خورشیدی روی آورده‌اند که برق پاک اما گاها ناپایدار را برای آنها تامین می‌کند. البته شهروندان در برخی شهرها مانند حلب و دمشق، برق را از نیروگاه‌های خصوصی خریداری می‌کنند.

ادامه بحران برق سوریه هنوز مشخص نیست و زمان قطع برق از نیروگاه‌های دولتی نامنظم و ممکن است به ۲۰ ساعت در روز نیز برسد. در حالی که امکانات و خدمات برای بیمارستان‌ها و ایستگاه‌های آب روبه بهبود بوده، اما وضعیت برق منازل در دو سال گذشته شاهد تغییر جدی نبوده است.

قطعی برق در عراق

باوجود بهبود بخش برق در عراق، به ویژه پس از بهره‌برداری از گاز همراه، توقف سوزاندن و هدایت آن به نیروگاه‌های تولید برق، هنوز این کشور در تابستان با بحران برق همراه دارد است. باید توجه داشت که بغداد همچنان به گاز ایران وابسته است. برخی از استان‌های عراق با وجود توجه دولت به این بخش، شاهد قطعی برق برای مدت‌های مختلف هستند، زیرا هدف برنامه‌های توسعه‌ای جدید افزودن ۲۰۰ واحد جدید، علاوه بر تامین سوخت بیشتر است. وزیر برق عراق، زیاد علی فاضل، اخیراً کل کسری برق کشور را حدود ۱۳ هزار مگاوات اعلام کرده است.

بحران لبنان

لبنان در سه دهه اخیر با بحران شدید برق روبرو بوده، اما شدت آن در دو سال گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته که دلیل آن وابستگی این کشور برای نفت در عرضه برق است. مدت زمان قطعی برق در لبنان به حدود ۲۰ ساعت در روز می‌رسد و احتمالا در برخی مناطق افزایش یابد، زیرا در نتیجه بحران اقتصادی به ویژه پس از کاهش واردات گازوئیل از سال ۲۰۲۰ به بعد این بحران تشدید شده است.

این روند باعث شد تا لبنان اتکا به ژنراتورهای بخش خصوصی و منابع انرژی تجدیدپذیر برای تولید برق را افزایش دهد. لبنان دارای نیروگاه‌های تولید برق است که به دو نوع حرارتی و آبی تقسیم می‌شوند که حدود ۳۰۱۶.۶ مگاوات تولید می‌کنند.

سودان در مقطع حساس

باوجود تلاش‌های فراوان وزارت انرژی و نفت سودان، این کشور شاهد بحران شدید برق است که ناشی از نبردهای مداوم بین دولت و «نیروهای پشتیبانی سریع» بوده که منجر به تخریب خطوط انتقال برق و برخی تأسیسات حیاتی مهم شده است. در ۱۹ ژوئن سال جاری، پس از آسیب به خط انتقال برق بین ایستگاه‌های جاموئیه و جبل اولیا، بخش برق سودان در معرض نقص جدیدی قرار گرفت. برخی از خطوط از شبکه خارج و باعث تاریکی کامل در همه استان‌ها می‌شوند. جنگ در سودان ادامه دارد و با وجود تلاش‌های وزارتخانه مذکور برای تامین منظم از نیروگاه‌های برق آبی این کشور، باعث بروز بحران شدید برق، با قطع روزانه تا حدود ۱۴ ساعت در روز می‌شود.

پروژه اتصال شبکه برق خلیج فارس

اتصال برق کشورهای خلیج فارس یکی از جنبه‌های همکاری کشورهای غنی از سوخت‌های فسیلی در منطقه برای حمایت از پایداری شبکه در زمان‌های اوج مصرف بین آنهاست و شاهد گسترش آن به دیگر کشورهای عربی از جمله عراق و حتی صادرات به اروپاست. این اتصال با توجه به انتظارات برای کاهش رشد تقاضای برق در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تا سال ۲۰۲۵ صورت می گیرد. همچنین، این امر در را برای کشورهای منطقه برای صادرات مازاد مانند سایر کشورهای عربی مانند سوریه، یمن، لبنان و حتی مصر و سودان باز می‌کند.

ایده اجرای اتصال شبکه برق بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان، امارات، کویت، قطر، عمان و بحرین، به دسامبر ۱۹۹۷ برمی گردد. در سال ۲۰۰۱، تصمیم گرفته شد که شورای همکاری خلیج فارس، مرجع اتصال شبکه برق به یکدیگر، به عنوان مسئول تاسیس، بهره برداری و نگهداری پروژه ایجاد شود. در پایان سال ۲۰۰۵، عربستان سعودی، کویت، قطر و بحرین تعدادی قرارداد را برای آغاز اجرای فاز اول پروژه اتصال برق خلیج فارس با هزینه سرمایه گذاری بیش از یک میلیارد دلار امضا کردند تا عملیات واقعی پس از حدود ۴ سال در جولای ۲۰۰۹ کلید خورد.

فاز دوم اتصال برق خلیج فارس شامل افزایش بهره وری شبکه برق در امارات و عمان بود که در سال ۲۰۰۶ به پایان رسید. فاز سوم شامل اتصال عمان به شبکه اصلی از طریق شبکه برق امارات است، به طوری که این سلطان نشین در نوامبر ۲۰۱۴ رسماً به پروژه می پیوندد تا کشورهای همکار خلیج فارس به طور کامل به یکدیگر متصل شوند. در واقع، شبکه اتصال برق خلیج فارس تا فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری از کویت در شمال تا جنوب خلیج فارس گسترش می‌یابد.

مزایای اتصال شبکه

یکی از مهمترین مزایای اتصال چندین شبکه برق بین‌المللی، کاهش سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای پاسخگویی به تقاضا، به ویژه در زمان اوج مصرف است. این امر علاوه بر بهره مندی از صادرات مازاد در شبکه، درجه ایمنی و قابلیت اطمینان را افزایش می‌دهد . در همین راستا، ۸ ژوئن ۲۰۲۳ شاهد آغاز اجرای پروژه اتصال برق خلیج فارس با عراق به عنوان اتصال کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با سایر کشورهای خارج از سازمان بود.

از زمان راه اندازی، پروژه اتصال برق خلیج فارس به لطف اشتراک ظرفیت‌های تولید، ذخایر و تبادل پشتیبانی در مواقع اضطراری، به افزایش امنیت انرژی و سطح قابلیت اطمینان شبکه برق خلیج فارس کمک کرده است. این امر با ارائه پشتیبانی فوری در مواقع اضطراری و افزایش بار، از قرار گرفتن شبکه‌های برق در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در معرض هرگونه قطع برق جلوگیری کرد. این پروژه در راستای دستیابی به صرفه جویی سالانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار کمک کرده و کل صرفه جویی انباشته از زمان شروع اتصال برق به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را به حدود ۳ میلیارد دلار رساند.

در این میان، اتصال برق بین عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس یکی از راه حل‌هایی است که بغداد برای مقابله با مشکلات بخش برق و قطعی‌های مکرر آن به دلایل مختلف دنبال کرده است. باید توجه داشت که گاز وارداتی از ایران منبع مهمی در تولید برق عراق محسوب می‌شود.