آمادگی نفت ایران برای فشار حداکثری ترامپ

به گزارش انرژی پرس، ترامپ پس از خروج از توافق هسته‌ای در اولین دوره ریاست جمهوری خود، در نوامبر ۲۰۲۴ نیز قول داد که دوباره به رویکرد فشار حداکثری بر ایران و نفت آن بازگردد. بخش نفت ایران در دوران ریاست جمهوری جو بایدن تقریبا افزایشی شد و جنگ روسیه و اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲ باعث دور شدن توجهات از آن شد.

آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که تولید نفت ایران در نوامبر (۲۰۲۴) از ۲.۱ میلیون بشکه سال ۲۰۱۹ به ۳.۲۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. البته، ایران برنامه بلندپروازانه‌ای برای افزایش تولید نفت به میزان ۲۰۰ هزار بشکه در روز تا مارس و ۴۰۰ هزار بشکه تا پایان سال را دارد، اما این پرسش مطرح است که بخش تولید نفت ایران برای دستیابی به این مهم در میان چالش‌های موجود، تا چه اندازه تواناست.

دونالد ترامپ و نفت ایران

به باور برخی از کارشناسان، با وجود تحریم‌های احتمالی دونالد ترامپ، افزایش توان تولید نفت ایران همچنان قابل دستیابی است. این موضع توسط محسن پاکی نژاد، وزیر نفت نیز تایید شده است. او باور دارد که ظرفیت تولید ارتباطی با تشدید تحریم‌ها ندارد.

ظرفیت تولید کشور از ۳.۵۶ بشکه در ۲۱ آگوست به ۳.۶۲ میلیون بشکه تا دسامبر افزایش یافت. به گفته مسئولان، میدان آزادگان یکی از گزینه‌های ایران برای دستیابی به هدف است و با توجه به افزایش ۳۰ درصدی تولید، طی سال آینده به ۲۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد. علاوه بر این، موفقیت فاز دوم توسعه آن، منجر به افزایش تولید میدان از ۴۰۰ به ۶۰۰ هزار بشکه در روز در سال جدید شود. میادین کارون، آغاجاری و گچساران نیز طی سه ماه گذشته بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش تولید داشته‌اند.

بلافاصله پس از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا برای ۴ سال آینده، تحلیلگران   Commodity Insights  پیش بینی خود از تولید نفت ایران در سال آینده ۲۰۲۵ را به طور میانگین ۱۵۰ هزار بشکه در روز کاهش دادند. در تحلیل آن‌ها آمده است: ما انتظار نداریم که تحریم‌های ترامپ در سال ۱۹-۲۰۱۸ تأثیر مشابهی داشته باشد، که در آن دوره تولید نفت ایران از ۳.۸ میلیون به ۲.۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

البته برخی از تحلیلگران انتظار دارند که رشد تولید نفت ایران متوقف شود و برنامه‌های افزایش ظرفیت تولید را با توجه به دو عامل اصلی تهدید می‌کند: ۱- بازگشت دونالد ترامپ و ۲- درگیری‌های جاری در خاورمیانه.

برخی از کارشناسان نیز باور دارند که اعمال تحریم‌ها علیه کل بخش نفت ایران و شاید تنها یک سوم آن برای ترامپ دشوار خواهد بود. زیرا رئیس جمهور آمریکا از حمایت چین و کشورهای حوزه خلیج فارس برخوردار نخواهد بود. در واقع، ترامپ ایران را تحریم نمی‌کند مگر اینکه از کشورهای حاشیه خلیج فارس بخواهد تولید نفت را افزایش دهند. اگر کشورهای حوزه خلیج فارس با درخواست ترامپ موافقت کنند؛ تولید مازاد منجر به کاهش قیمت نفت خواهد شد، اما «تقریباً اجماع» در میان تحلیلگران وجود دارد که هیچ واکنشی از سوی این کشورها وجود نخواهد داشت.

افزایش آمادگی ایران

طی چهار سال گذشته، نزدیکی منطقه‌ای بین ایران و شرکای ایالات متحده در منطقه خلیج فارس و رشد جریان نفت ایران به چین، «حقایق» جدیدی را برای کاخ سفید و تیم سیاست خارجی آن اشکار کرده است. همچنین، ایران در صادرات نفت پیشرفته‌تر و موفق‌تر شده است. تشدید تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران به رهبری ترامپ احتمالاً موجب رضایت اروپا شود، اما در منطقه خلیج فارس به دلیل احتمال تشدید درگیرها کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. و این امر باعث ایجاد نزدیکی بیشتر تهران با همسایگان می‌شوند.

توانایی ایران برای مقابله با تحریم‌ها نیز افزایش یافته است. ناوگان واسطه‌ای در سراسر جهان، ایران را قادر ساخته است تا با دور زدن محدودیت‌ها و افزایش قابل توجه فروش و انتقال نفت، عمدتاً به خریداران در چین، فعالیت کند. ایران نشان داده است که با مقاومت حداکثری به فشارهای آمریکا پاسخ خواهد داد و تاکید کرده است که در حال حاضر بهتر از زمان اولین دولت ترامپ برای مقابله با تحریم‌ها آمادگی دارد.

الگوهای صادرات نفت ایران

ایران دور زدن تحریم‌ها را از طریق تکنیک‌های پیچیده‌ای که طی دهه‌ها آموخته، بهینه کرده است. به گزارش کیپلر، علیرغم تحریم‌ها، ایران در سال ۲۰۲۴ به طور متوسط ​​۱.۳ میلیون بشکه در روز نفت صادر کرد که در ماه سپتامبر صادرات نفت به ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسید. برآوردهای دیگر، مانند برآوردهای شرکت ردیابی TankerTrackers حتی با بالاترین نرخ و با بیش از ۲ میلیون بشکه در روز اندکی بالاتر است.

حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت خام ایران در چین انجام می‌شود. بطوریکه نفت ایران حدود ۱۰ درصد کل واردات چین را تشکیل می‌دهد و مابقی به مقدار بسیار کمتری به سوریه، ونزوئلا و امارات متحده عربی صادر می‌شود. اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA) برآورد می‌کند که ایران در سال ۲۰۲۳ کمی بیش از ۱.۲ میلیون بشکه در روز به چین صادر کرده است. البته، این صادرا در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است.

صادرات ایران عمدتاً از پایانه‌های خلیج فارس در جزیره خارگ، پایانه اصلی صادرات نفت ایران واقع در ۱۶ مایلی ساحل، و تأسیسات کوچکتر در داخل خلیج فارس سرچشمه می‌گیرد. پایانه صادراتی جدید خارج از تنگه هرمز در جاسک در خلیج عمان، در سال ۲۰۲۴ شروع به انتقال محموله‌های کوچک کرد.

هرچند، تهدیدهای اقتصاد جهانی ناشی از انسداد صادرات نفت از طریق هرمز قبلاً منجر به ایجاد ظرفیت صادرات خارج از تنگه توسط عربستان و امارات شده بود. اما ایران تهدید کرده که در پاسخ به حمله اسرائیل یا ایالات متحده، این تنگه را خواهد بست. در این میان، پایانه جدید جاسک می‌تواند مانع از بسته شدن کل ظرفیت صادرات ایران شود. کویت و قطر به ترتیب صادرکنندگان عمده نفت و گاز طبیعی مایع (LNG) هیچ جایگزینی برای تنگه هرمز ندارند. بنابراین، در صورت بسته شدن هرمز، صادرات آن‌ها مسدود خواهد شد.

بنابراین، برای موفقیت هرگونه تشدید بیشتر تحریم‌ها یا اعمال اقدامات اضافی علیه ایران، ایالات متحده به حمایت منطقه‌ای و بین المللی نیاز دارد. از همین روی، برای دولت آینده ترامپ احتمالا دشوار باشد که ایران را در نظم جهانی به دلیل ارتباطات عمیق ایران با روسیه و چین و همچنین عربستان و امارات منزوی کند.

همچنین، اگر ۱.۵ میلیون بشکه صادرات نفت ایران به نحوی از بازار جهانی حذف شود، که این امر به کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها کمک می‌کرد. داده‌های کپلر حاکی از آن است که دولت ترامپ می‌تواند به طور واقع بینانه حذف ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه در روز نفت ایران را تا اواسط سال ۲۰۲۵ هدف قرار دهد و سطح صادرات ایران را به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش دهد. با این وجود، هنوز مشخص نیست که کدام اقدامات ایالات متحده بیشترین اثرات کاهش تجارت را خواهد داشت.