آبادان، خاستگاه نفت ایران: داستان بزرگ‌ترین پالایشگاه کشور+فیلم

به گزارش «انرژی پرس»، در سال ۱۲۸۷ شمسی، با کشف نفت در مسجد سلیمان، نیاز به تأسیس پالایشگاهی برای فرآوری این طلای سیاه احساس شد. جزیره آبادان به دلیل موقعیت استراتژیک خود، نزدیکی به مناطق نفت‌خیز، قرار گرفتن در میان رودخانه‌های اروند و بهمنشیر و دسترسی به آب‌های آزاد خلیج فارس، به‌عنوان مکان ایده‌آل برای احداث این پالایشگاه انتخاب شد. از آن زمان، پالایشگاه آبادان نه‌تنها به یکی از مهم‌ترین مراکز تولید فرآورده‌های نفتی تبدیل شد، بلکه در بزنگاه‌های تاریخی، از جنگ‌های جهانی تا جنگ تحمیلی، نقش بی‌بدیلی در تأمین انرژی و پشتیبانی از اقتصاد ایران ایفا کرد.

تاریخچه و آغاز فعالیت پالایشگاه آبادان
پالایشگاه آبادان در سال ۱۲۸۸ شمسی توسط شرکت نفت ایران و انگلیس طراحی و در سال ۱۲۹۱ با ظرفیت اولیه ۲۵۰۰ بشکه در روز به بهره‌برداری رسید. این پالایشگاه به‌عنوان اولین تصفیه‌خانه نفت ایران، نقطه عطفی در تاریخ صنعت نفت کشور بود. در طول جنگ جهانی اول، پالایشگاه برای تأمین سوخت کشتی‌های جنگی گسترش یافت و در جنگ جهانی دوم، با تولید روزانه ۲۵ هزار بشکه بنزین هواپیما، نقشی کلیدی در پیروزی متفقین ایفا کرد و به بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان در آن زمان تبدیل شد.

با لغو قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس در سال ۱۳۱۲ و عقد قرارداد جدید، توسعه پالایشگاه شتاب بیشتری گرفت. تأسیس دانشکده نفت آبادان در سال ۱۳۱۸ برای آموزش نیروی انسانی ایرانی، گامی مهم در خودکفایی صنعت نفت بود. پس از ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹، مدیریت پالایشگاه به کارکنان ایرانی سپرده شد. در سال ۱۳۳۳، قرارداد با کنسرسیوم بین‌المللی نفت، ظرفیت پالایشگاه را به ۳۰۰ هزار بشکه در روز رساند. در سال ۱۳۵۶، با اجرای طرح‌های توسعه، ظرفیت پالایشگاه به ۶۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و بار دیگر عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان را از آن خود کرد.

جنگ تحمیلی و بازسازی
در سال ۱۳۵۹، با آغاز جنگ تحمیلی، پالایشگاه آبادان به دلیل نزدیکی به مرز عراق، هدف حملات سنگین قرار گرفت و بسیاری از تأسیسات آن تخریب شد. با این حال، کارکنان پالایشگاه با تشکیل ستادهای اضطراری و تلاش شبانه‌روزی، موفق شدند بخش عمده‌ای از تجهیزات را حفظ کرده و با تقدیم ۲۴۴ شهید، از نابودی کامل این سرمایه ملی جلوگیری کنند. پس از جنگ، بازسازی فاز اول پالایشگاه با ظرفیت ۱۳۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۶۸ به دست مقام معظم رهبری (در زمان ریاست جمهوری) افتتاح شد. هم‌اکنون این پالایشگاه با ظرفیت ۵۲۰ هزار بشکه در روز، حدود ۲۵ درصد از فرآورده‌های نفتی کشور را تأمین می‌کند.

وضعیت کنونی و طرح‌های توسعه پالایشگاه

پالایشگاه آبادان امروزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پتروپالایشگاه‌های ایران، نقش محوری در تولید انواع فرآورده‌های نفتی ایفا می‌کند. این پالایشگاه محصولاتی متنوع از جمله گاز مایع، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، سوخت جت، قیر، روغن‌موتور و خوراک مورد نیاز پتروشیمی‌ها را تولید می‌کند. خوراک مورد نیاز این پالایشگاه عمدتاً از میدان‌های نفتی اهواز، آغاجاری و دارخوین تأمین می‌شود، که این امر به دلیل موقعیت استراتژیک پالایشگاه در نزدیکی منابع نفتی، امکان دسترسی پایدار به مواد اولیه را فراهم کرده است.

برای ارتقای عملکرد و بهینه‌سازی فعالیت‌ها، پالایشگاه آبادان طرح‌های توسعه‌ای خود را در سه فاز برنامه‌ریزی کرده است. در فاز اول، تمرکز بر افزایش ظرفیت واحد تقطیر از ۸۵ هزار بشکه به ۱۸۰ هزار بشکه در روز است و همچنین واحدهای جدیدی برای کاهش گرانروی و تقطیر در خلأ احداث شده‌اند تا بهره‌وری تولید افزایش یابد. فاز دوم بر تثبیت ظرفیت پالایشگاه و بهبود کیفیت محصولات متمرکز است، که این هدف با ساخت واحدهای جدید تصفیه و کت‌کراکر محقق می‌شود. این واحدها به تولید فرآورده‌های باکیفیت‌تر کمک می‌کنند. در فاز سوم، هدف افزایش تولید بنزین و کاهش تولید نفت کوره است که از طریق احداث واحدهای کت‌کراکر، الکیلاسیون و ایزومراسیون دنبال می‌شود. این واحدها به بهبود ترکیب محصولات و کاهش تولید فرآورده‌های سنگین‌تر کمک می‌کنند.

علاوه بر این، طرح‌های توسعه پالایشگاه آبادان با توجه ویژه به مسائل زیست‌محیطی طراحی شده‌اند. استفاده از فیلترها و سیستم‌های پیشرفته تصفیه پساب در این طرح‌ها، به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک می‌کند. این اقدامات نه‌تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند، بلکه جایگاه پالایشگاه را به‌عنوان یک واحد صنعتی پیشرو و مسئول در برابر محیط زیست تقویت می‌کنند. این تلاش‌ها نشان‌دهنده تعهد پالایشگاه آبادان به بهبود عملکرد، افزایش پایداری و پاسخگویی به نیازهای انرژی کشور با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی است.

پالایشگاه آبادان نه‌تنها بزرگ‌ترین پالایشگاه ایران است، بلکه با تأمین ۲۳ درصد بنزین کشور و ۲۶ درصد بنزین پالایشگاهی، نقش محوری در زنجیره تأمین انرژی دارد. این پالایشگاه همچنین خوراک پتروشیمی‌های بندر امام، آبادان و بیستون را تأمین می‌کند. با اجرای طرح‌های توسعه و نوسازی، انتظار می‌رود این پالایشگاه جایگاه خود را به‌عنوان یکی از پیشگامان صنعت نفت جهان حفظ کند.