پالایشگاه‌های آسیایی در انتظار نفت ایران

به گزارش اختصاصی انرژی پرس، یکی از وعده‌های مهم مسعود پزشکیان، رییس جمهور منتخب ایران، تلاش برای رفع تحریم‌های غرب است که شاید مهمترین تاثیر را بر بخش انرژی ایران و به ویژه صادرات نفت داشته است. در مقابل نیز پالایشگاه‌های آسیایی منتظر اجرای وعده‌های پزشکیان برای لغو تحریم‌های آمریکا بر صادرات نفت از تهران هستند. اگرچه پس از اعمال تحریم‌ها چین بزرگترین ذینفع از صادرات نفت ایران به دلیل تخفیف‌های قیمتی بود، اما دیگر اقتصادهای آسیایی نیز به دنبال از سرگیری دریافت نفت خام تهران به صورت رسمی و بدون دور زدن تحریم‌ها هستند.

بنابراین، به باور کارشناسان لغو تحریم‌های غرب بر تجارت نفت ایران با افزایش تولید داخلی باعث دو برابر شدن صادرات میزان کنونی خواهد شد که تحولات ژئوپیلیتکی نیز این امر را تایید می‌کند. از جمله بازارهای آسیایی تشنه نفت ایران به جز چین می‌توان به کره جنوبی، ژاپن و هند اشاره کرد، زیرا داده‌های قبلی نشان می‌دهد که حجم تجارت نفت بین تهران از یک سو و چهار اقتصاد از سوی دیگر بسیار بالا بوده است. در واقع، پالایشگاه‌های آسیایی کیفیت مواد خام تهران را بر سایر کشورهای منطقه ترجیح می‌دهند.

روند نفت ایران

پزشکیان تحریم‌های غرب را «فاجعه‌بار» می‌داند، از همین روی اعضای ستاد انتخاباتی‌اش را مسئول کرد تا در راستای احیای توافق هسته‌ای گام بردارند تا راه را برای لغو تحریم‌ها هموار کنند. همچنین، رئیس جمهور ایران از انجام معاملات فروش نفت بر اساس سطوح قیمتی کمتر از قیمت بازار انتقاد کرد. البته بسته به نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر، رایزنی‌ها برای احیای توافق هسته‌ای ایران ممکن است ابعاد دیگری پیدا کند، به ویژه اگر دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه و رئیس جمهور سابق، پیروز شود. زیرا او در سال ۲۰۱۸ تحریم‌های سخت را علیه تهران اعمال کرد.

البته اظهارات رئیس جمهور ایران در مبارزات انتخاباتی به این معنا نیست که آنها لزوما به واقعیت تبدیل می‌شوند، زیرا به باور کارشناسان توانایی پزشکیان برای تغییر سیاست‌های نفتی در گرو حصول توافق با غرب است. به باور کارشناسان، دستیابی به توافق برای اطمینان از عرضه بیشتر نفت ایران به بازارها باید حداکثر تا سپتامبر آینده اتفاق بیفتد زیرا این اقدام باعث کنترل و کاهش سطح قیمت نفت خام قبل از اوج تقاضا در زمستان می‌شود. همچنین، لغو تحریم‌های نفتی ایران در چارچوب حصول توافق با غرب، اهداف تهران برای افزایش تولید داخلی و تقویت سرمایه گذاری شرکت‌های خارجی برای توسعه میادین فرسوده و کم تولید را احیاء می‌کند.

کانگ وو، مسئول بخش بین‌الملل پژوهش‌های تقاضای نفت در استاندارد اند پورز گلوبال نیز خاطرنشان کرد که تولید نفت ایران نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش یافته و حتی در صورت لغو تحریم‌های آمریکا ممکن است به سطوح بالاتری نیز برسد، اگرچه این سناریو در کوتاه مدت قابل پیش‌بینی نیست.

به نظر می‌رسد وعده‌های پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، امید پالایشگاه‌های آسیایی را برای از سرگیری تجارت نفت با تهران تجدید کرده است، اگرچه صحبت درباره لغو تحریم‌ها راه‌حل فوری نخواهد داشت و رسیدن به توافق نیاز به زمان دارد.

به گزارش پایگاه اینترنتی اس اند پی گلوبال، تعدادی از دست اندرکاران صنعت پالایش در برخی از کشورهای قاره آسیا نسبت به وعده‌های رئیس جمهور پزشکیان درباره از سرگیری گفتگو با آمریکا در خصوص تحریم‌ها و توافق هسته‌ای ابراز خوش بینی کردند.

چهار خریدار احتمالی نفت ایران

۱ – چین: این کشور برخلاف رویکرد تعدادی دیگر از پالایشگاه های آسیایی، باوجود تحریم‌ها خرید مواد خام از ایران را متوقف نکرد. تهران مواد خام سنگین مورد نیاز پکن را تامین می‌کند، اما اکنون درمورد قیمت‌ محموله‌ها پس از دولت جدید در تهران، اکنون اختلاف بر سر تغییرات احتمالی در سیاست‌های صادراتی، چه در کوتاه‌مدت و چه برای یک سال، وجود دارد. هرچند تقاضا از سوی پالایشگاه‌های مستقل چین در شاندونگ در ماه‌های اخیر کاهش یافته، اما واردات نفت ایران به طور میانگین​​بین ۱.۴ تا ۱.۶ میلیون بشکه در روز بوده و به نظر می‌رسد پالایشگاه‌های خصوصی بزرگ چین از خریدهای اضافی حمایت کرده اند.

۲ – کره جنوبی: کره جنوبی در مرحله پیش از تحریم‌ها عنوان بزرگ‌ترین واردکننده میعانات گازی ایران را در بین تمامی پالایشگاه‌های آسیایی به خود اختصاص داد و در بین سه خریدار برتر نفت خام از تهران قرار گرفت. یک سال قبل از اعمال مجدد تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸، داده‌ها نشان می‌دهد که خرید نفت خام و میعانات گازی کره جنوبی از تهران بالغ بر ۱۴۸ میلیون بشکه بوده است. یکی از مسئولان پالایشگاه هانوها توتال انرژی (جوینت ونچر بین شرکت‌های کره جنوبی و فرانسوی با ۵۰ درصد سهام هر کدام) اظهار داشت: «از سرگیری خرید میعانات گازی از میدان پارس جنوبی ایران با توجه به اهمیت تهران، این رویا را به واقعیت تبدیل می‌کند.» تحریم های آمریکا علیه ایران کره جنوبی را در شرایط بسیار سختی قرار داد و هزینه پنهان جایگزینی عرضه میعانات گازی ایران به مصرف کنندگان آسیایی، به ویژه در کره جنوبی، بسیار بالا بود. از آنجایی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، از کشورهای آسیایی خواست تا از ذخایر نفت خود در خاورمیانه محافظت کنند.

۳- ژاپن: نفت سنگین ایران و نفت خام فروزان از جمله مواد مورد علاقه پالایشگاه‌های ژاپنی هستند، از همین روی تعدادی از پالایشگاه‌های توکیو قصد دارند در پی لغو تحریم‌ها خرید نفت خام و میعانات گازی از تهران را از سر بگیرند. داده‌ها نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۱۷ با برآورد ۱۷۲۲۱۶ بشکه نفت در رتبه ششم در میان بزرگترین تامین کنندگان نفت به ژاپن قرار گرفت.

۴-هند: هند در نظر دارد با افزایش خرید انواع گریدهای نفت ایران به محض عرضه در بازار، رویکرد سایر پالایشگاه‌های آسیایی را دنبال کند، به‌ویژه که خرید نفت این کشور از تهران در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز معادل ۱۱ درصد از کل واردات آن بود. پالایشگاه‌های هندی پس از لغو تحریم‌های ایران در سال ۲۰۱۶ و پس از کاهش قیمت توسط تهران، خرید مواد خام ایران را ۱۱۸۰۷ کردند.

رقابت سخت با مسکو

البته ایران در بازپسگیری بازار شرق آسیا با رقیب غول پیکری مانند روسیه مواجه است. باید توجه داشت که پس از حمله مسکو به اورکراین و اعمال تحریم های اقتصادی غرب، بیشتر نفت این کشور روانه بازارهای شرق اسیا مانند چین و هند شد که این رویداد با وجوم تخفیف های بالا، فروش نفت ایران به چین را با چالش روبه رو کرد بطوریکه در بازه‌‍ای، بیش از ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران روی آب مانده بود. حتی به باور برخی از کارشناسان داخلی، روسیه می‌تواند تقریبا نیمی از صادرات خود را به جنوب شرق آسیا، به‌ویژه چین تغییر دهد و این یک تهدید بالقوه بزرگ برای صادرات نفت خام ایران است.

برای نمونه، پس از جنگ اوکراین به خریدار اصلی انرژی روسیه تبدیل شده است. بطوریکه، تعمیق همکاری در بخش‌های کلیدی انرژی (زغال‌سنگ، نفت، گاز و نیروگاه‌های هسته‌ای) در راس مذاکرات اخیر سران روسیه و هند در مسکو بود. برای هند عرضه انرژی باتخفیف، هزینه‌ها را برای مصرف‌کنندگان و صنایع کاهش می‌دهد و باعث ثبات و رشد اقتصادی می‌شود. از نظر ژئوپلیتیکی نیز این مشارکت می‌تواند توازن قدرت را در بازارهای جهانی انرژی تغییر دهد.

از همین روی، هند به عنوان بزرگترین بازار نفت روسیه ثبت شده است. روسیه سال گذشته ۹۰ میلیون تن نفت به هند صادر کرد که ۴۰ درصد از کل تقاضای این کشور را تامین کرد. در واقع، حجم صادرات نفت به هند در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ دو برابر شد، در حالی که در سال ۲۰۲۱ روسیه تنها ۵ میلیون تن آن را تامین کرد.

نتیجه‌گیری

وعده‌های پزشکیان برای احیای برجام و رفع تحریم ها، در صورت تحقق آن، میتواند نفت ایران را دوباره وارد بازارهای بزرگ و تشنه شرق اسیا کند. این امر نه تنها برای ایران سودمند خواهد بود، می‌تواند نیازهای پالایشگاه‌های بزرگ این منطقه را تامین کند. باید توجه داشت که در پی تحریم‌های غرب علیه ایران، پالایشگاه‌های این منطقه مانند کره جنوبی به دنبال یافتن منابع جایگزین برای تامین میعانات گازی برای جایگزینی حجم قابل توجهی از واردات ایران بودند. نفت فوق سبک مورد توجه پالایشگاه‌های کشور به عنوان ماده اولیه ضروری برای صنعت پتروشیمی است. هزینه پنهان جایگزینی میعانات گازی ایالات متحده کم نبود و در دوره جدید، نفت سبک ایران می‌تواند این هزینه‌ها را کاهش و منابع را متنوع کند.