ناترازی انرژی و دلالی در وزارت نفت و نیرو

به گزارش انرژی پرس، طی هفته گذشته چندین بار قطع برق بدون برنامه در شبکه خانگی اتفاق افتاده است. هرچند وزارت نیرو مدعی است که این قطعی‌ها موقتی است و قرار نیست برنامه زمان‌بندی برای قطع برق خانگی اتفاق بیفتد، با این حال کارشناسان می‌گویند این تازه اول کار است و پیشی گرفتن مصرف از تولید در سال‌های آینده فاصله ناترازی را افزایش خواهد داد، مگر آنکه دولت جدید راهکاری اساسی بیندیشد و آن را اجرایی کند.

هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف،کارشناس انرژی و رییس انجمن‌های علمی انرژی در کشور در گفت وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید که دولت مسعود پزشکیان باید از همان آغاز واقعیت‌های مربوط به ناترازی انرژی از برق و گاز گرفته تا بنزین و گازوییل را به مردم بگوید. او بر این باور است که با نسخه‌های افزایش قیمت می‌توان مشکل را حل کرد. گفت وگو با او را بخوانید:

دولت چهاردهم در آستانه تشکیل کابینه است؛ با توجه به قطع برق در روزهای اخیر و تشدید ناترازی در انرژی توصیه شما به آقای پزشکیان چیست و برای حل بحران انرژی چه باید کرد؟
اولین توصیه‌ام به دولت چهاردهم این است که از اعتمادی که مردم به دولت کردند استفاده کند و از همین ابتدا همان‌طور که مردم انتظار دارند، واقعیت‌های وضعیت انرژی را در نهایت صراحت، صداقت و شجاعت مطرح کنند. واقعیت این است که این مشکلات در اثر ضعف مدیریت به وجود آمده است. البته مسائلی که در زمینه انرژی ایجاد شده از عوامل متعددی نشات می‌گیرد اما به اعتقاد من ضعف مدیریت زیربنایی‌ترین مشکل بوده است. دولت چهاردهم باید بداند که مشکلات انرژی یک شبه به وجود نیامده که یک شبه حل شود و این موضوع را با مردم در میان بگذارد. متاسفانه مقامات دولت‌های پیشین هربار اعلام می‌کردند که این تابستان آخرین تابستانی است که مشکل برق داریم یا این زمستان آخرین زمستانی است که مشکل گاز داریم در حالی که واقعیت چنین نیست. به همین دلیل هم دولت جدید باید بگوید مشکل ناترازی انرژی در کوتاه‌مدت و بدون هزینه از طرف جامعه حل نمی‌شود و کم درد هم نیست. جامعه یک بیماری گرفته که درمانش زمانبر است و باید برای درمان تحمل کرد و اگر می‌خواهد مردم حمایت کنند باید واقعیت‌ها شفاف مطرح شود.

توصیه دوم به دولت این است که راهکارهای حل ناترازی انرژی را میان‌مدت و بلندمدت در نظر بگیرد. واقعیت این است که امروز با ناترازی فزاینده مواجهیم. مشکل ما در فزاینده بودن ناترازی است و در خود ناترازی نیست. ناترازی فزاینده از جایی می‌آید که میزان افزایش مصرف بیشتر از میزان افزایش تولید است. سال گذشته وقتی در اوج مصرف بودیم، وزارت نیرو اعلام کرد ۱۲۰۰۰ مگاوات کسری داریم و امسال اعلام کرده ۱۷۰۰۰ مگاوات کسری داریم یعنی کسری هر سال بیشتر می‌شود.سایر ناترازی‌های انرژی مثل بنزین هم وضعیت همین است و ما به واردکننده تبدیل شده‌ایم. اگر بخواهیم ناترازی را با واردات حل کنیم، مشکل از این هم بدتر شده و تبدیل به فاجعه می‌شود. تمام بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر با همین شیوه کشور را اداره کنیم تا حدود سال ۱۴۲۰ حتی نمی‌توانیم گاز مورد نیاز کشور را تامین کنیم. این در حالی است که مقامات دولت سیزدهم در وزارت نیرو و وزارت نفت از صادرات برق و گاز صحبت می‌کنند.آنها یا نمی‌دانند عمق فاجعه کجاست یا اینکه نمی‌خواهد واقعیات را به مردم بگویند. اگر با این فرمان جلو برویم حدود چهار، پنج سال دیگر به جایی می‌رسیم که فقط قطع برق در تابستان و قطع گاز در زمستان را نداریم، بلکه در تعطیلات عید مجبور می‌شویم برای تامین بنزین مسافرین از ذخایر استراتژیک استفاده کنیم و دیگر تابستان و زمستانی در کار نیست. تمام سال با هم کم می‌آوریم و نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم، این یعنی داریم رو به فاجعه پیش می‌رویم. دولت چهاردهم باید این مسائل را شفاف بیان کند و به همین دلیل تاکید می‌کنم که دولتی بر مبنای صراحت، صداقت و شجاعت تشکیل شود. امروز دیگر مهم نیست که چه کسانی در این شرایط مقصر بوده‌اند، مساله حیاتی این است که باید سریع‌تر جلوی این فاجعه را گرفت. نسخه کوتاه‌مدت و بدون درد هم نداریم. قطعا دولت بدون حمایت مردم نمی‌تواند مشکل ناترازی را حل کند.

آیا می‌توان در کوتاه‌مدت این اصلاحاتی که اشاره کردید، اجرا کرد؟

به نظرم در کوتاه‌مدت فعلا به چیزی دست نزند. چهار، پنج فرد که می‌دانند ماجرا چیست و با مسائل از بعد فنی، اقتصادی و اجتماعی آشنا هستند، باید نقشه راه تدوین کنند. نه افرادی که همیشه بوده‌اند و راهکارهایشان شرایط را به امروز رسانده است.هرکجا جلسه می‌روم گروهی از چهره‌های آشنا دور میز نشسته‌اند و همان حرف‌های تکراری را می‌زنند. حتی در یکی از جلسات مجبور شدم و گفتم کسانی که دور این میز نشستند تا مساله انرژی کشور را حل کنند دقیقا همان کسانی هستند که مساله را به اینجا رساندند.

در حالی که نقشه راه در فاز اول، پنج سال و در فاز دوم هم پنج سال است تا بتوانیم در پنج سال اول کامیونی که ترمزش بریده و در این جاده پر پیچ و خم دارد به سرازیری می‌رود، متوقف کنیم. اگر هیچ کاری نکنیم حتما دیر یا زود از ته دره سر در می‌آورد. در پنج سال بعدی باید آن را به مقصد برسانیم. اگر درباره مساله انرژی در ایران اقدامی نشود به یک ابر‌چالش تبدیل می‌شود که کل نظام را به مخاطره جدی می‌اندازد و این مساله شوخی نیست. دولت سیزدهم به این خاطر اصلاح قیمت‌ها را انجام نداد زیرا تصور می‌کرد مردم همراهی نمی‌کنند. اگر دولت آقای پزشکیان بتواند از این ماه عسلی که دارد استفاده کند و مردم را همدل کند، به مردم بگوید راهکار آسان نداریم می‌توان مشکل را ریشه‌ای حل کرد.

باید سازمانی برای حل این مشکل تشکیل شود یا یک معاونت انرژی که مجلس پیشنهاد کرده، کفایت می‌کند؟

ما امروز یک ساختاری به نام شورای عالی انرژی داریم که نبودنش به مراتب بهتر است. شورای عالی انرژی متوسط در ۱۰ سال اخیر هر دو سال یک بار تشکیل جلسه داده است. در آخرین جلسه شورای عالی انرژی یکی از مصوباتش این بود که تبلیغ برای کولر گازی در نیمه جنوبی کشور ممنوع است. این نشان می‌دهد که چه افراد کوچکی را برای چه کارهای بزرگی گذاشتیم و اگر نتیجه غیر ‌از این درمی‌آمد باید تعجب می‌کردیم. در حوزه انرژی مثل همه جای دیگر کارهای بسیار بزرگ را به دست افراد بسیار کوچک دادیم.

بزرگ‌ترین و زیربنایی‌ترین مشکلی که در انرژی داریم این است که کارهای مهم و حیاتی کشور را به افراد قابل، باتجربه، وطن‌پرست، سالم و صادق نسپرده‌ایم. در معیار انتخاب مدیران کشور همه چیز هست غیر ‌از مواردی که گفتم. یکسری قوانین نانوشته است که اغلب معیار انتخاب مدیران می‌شود؛ اینکه مدیر نباید پیراهن آستین کوتاه بپوشد، صورتش را نتراشد و… و اگر این کارها را بکند، حتی اگر علامه دهر هم باشد مسوولیت انرژی را به او نمی‌سپارند. نمی‌شود کارهای بزرگ را به دست افرادی داد که از این فرآیند انتخاب مدیریت بیرون آمدند.

تخصص در معیار انتخاب مدیران هیچ جایگاهی نداشته است به همین دلیل هم نتیجه این شده که اقتصاد کاملا دولتی شده است. وزارت نفت و وزارت نیرو دقیقا همان کارهایی که نباید انجام دهند، انجام می‌دهند و آنچه وظیفه آنها و باید انجامش بدهند از اجرای آن سرباز می‌زنند. در یک جمله بخواهم خلاصه کنم، وزارت نیرو و وزارت نفت بنگاه‌داری می‌کنند که من نامش را دلالی انرژی گذاشته‌ام. همه کار وزارت نیرو این است که تولید، توزیع و منتقل کند؛ در صورتی که کالایی مثل سیب‌زمینی هم را هم یک نفر به تنهایی نمی‌کارد، جمع‌آوری نمی‌کند که بفروشد. تولید سیب‌زمینی همیشه در دست بخش خصوصی بوده و دولت کاری به آن نداشته، مادامی که دولت دخالت کند، بازار سیب‌زمینی به ‌هم می‌ریزد. وقتی تمام کارهای بزرگ در دستان ناتوان مدیریت دولتی متمرکز شده نتیجه‌اش چیزی غیر ‌از شرایط امروز نیست.ا لبته که یک شبه هم این مشکلات حل نخواهد شد.دست‌کم باید آمادگی ذهنی بین پنج تا۱۰ سال را داشته باشیم. ماحصل کار دولت این بوده که انرژی را از یک کالای تجاری مثل سیب‌زمینی به یک ابزار سیاسی تبدیل کرده است یعنی می‌گوید برای اینکه مردم راضی باشند، سیب‌زمینی را دولتی می‌کنم، خودم می‌کارم و بفروشم. گران هم نمی‌کنم تا مردم به من رای بدهند. با این کار بخش خصوصی دیر یا زود ورشکسته می‌شود، خودش هم دیگر پول ندارد که سرمایه‌گذاری کند.

چقدر می‌توان روی انرژی‌های تجدیدپذیر حساب باز کرد؟

حتما لازم است که توسعه پیدا کنند.امروز دنیا به این سمت می‌رود و در حال سرمایه‌گذاری‌های کلان بر انرژی‌های تجدیدپذیر است. نمی‌دانم معاونت برنامه‌ریزی وزارت نیرو چه کار می‌کند؟ منابع گازی ما هم به دلیل عدم سرمایه‌گذاری محدود شده است، در نتیجه گازی برای دادن به نیروگاه نداریم. شرایط آب کشور رو به کاهش است و میزان برق تولیدی‌مان از منابع آب هم رو به کاهش خواهد گذاشت. با کم شدن آب باید به سمت تولید انرژی از انرژی تجدیدپذیر مشخصا باد و خورشید برویم. در کشور منابع قابل‌توجهی انرژی بادی و خورشیدی داریم. زمانی آقای محرابیان وزیر نیروی دولت سیزدهم در مجلس گفته بود که ۱۰‌هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید خواهیم کرد،حال آنکه طی سه سالی که گذشت حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ مگاوات از این محل تولید شد.۱۰ هزارمگاوات کجا و ۲۵۰ تا ۳۰۰ مگاوات کجا؟ آب هم از آب تکان نمی‌خورد زیرا افرادی که برای انجام این کارها گمارده شدند با کارها نمی‌خوانند. مثل این است که به یک بچه پنچ ساله گفتید یک وزنه ۲۰۰ کیلویی را بلند کند که این کار نمی‌شود. مشکل حل‌شدنی است اما زمان می‌برد، درد دارد و باید برنامه تنظیم شود. امیدواریم دولت چهاردهم این کار را بکند.

منبع: جهان صنعت