کد خبر : 38730
تاریخ انتشار : چهارشنبه 22 مرداد 1404 - 10:04

آیا چین کنترل منابع نفتی عراق را در دست می‌گیرد؟

آیا چین کنترل منابع نفتی عراق را در دست می‌گیرد؟
با قرارداد ۲.۵ میلیارد دلاری شرکت چینی CPECC برای پروژه خط لوله آب دریا در بصره، سایه نفوذ چین بر منابع عظیم نفت و گاز عراق سنگین‌تر شده است. در حالی که شرکت‌های چینی یک‌سوم ذخایر و دوسوم تولید نفت عراق را در دست دارند، آیا این گام جدید نشانه‌ای از برنامه‌ریزی پکن برای تسلط کامل بر پروژه حیاتی تأمین آب دریا (CSSP) و کنارزدن غرب از این میدان استراتژیک است؟

به گزارش انرژی پرس و به نقل از اویل پرایس، پروژه تأمین آب دریا (CSSP) کلید اصلی برای افزایش چشمگیر تولید نفت عراق است. به همین دلیل، کنترل این پروژه برای تسلط بر منابع عظیم نفت و گاز این کشور اهمیت بسزایی دارد. جای تعجب نیست که رقابت شدیدی بین شرکت‌های غربی و شرقی برای به‌دست‌گرفتن نقش اصلی در توسعه این پروژه طی سال‌ها شکل گرفته است. این رقابت زمانی جدی شد که شرکت آمریکایی اکسون‌موبیل (ExxonMobil) نقش اصلی را بر عهده گرفت و شرکت ملی نفت چین (CNPC) در جایگاه دوم قرار داشت. اما زمانی که اکسون‌موبیل به دلایلی که در ادامه توضیح داده می‌شود، مجبور به خروج شد، شرکت چینی به جایگاه اصلی رسید.

با این حال، پیشرفت چندانی حاصل نشد و پس از مدتی، شرکت توتال‌انرژی فرانسه (TotalEnergies) در قالب یک قرارداد چهارجانبه ۲۷ میلیارد دلاری برای افزایش تولید نفت و گاز عراق، نقش کلیدی توسعه CSSP را به عهده گرفت. اما هفته گذشته، شرکت مهندسی و ساخت نفت چین (CPECC)، که زیرمجموعه CNPC است، اعلام کرد که زیرمجموعه‌اش، شرکت مهندسی خطوط لوله نفت چین (CPPE)، قرارداد مهندسی، تأمین تجهیزات و ساخت به ارزش ۲.۵۲۴ میلیارد دلار برای پروژه خط لوله انتقال آب دریا در استان بصره (BSPP) از شرکت نفت بصره عراق دریافت کرده است. این پروژه شامل ساخت خطوط لوله برای انتقال آب دریا از تأسیسات تصفیه به میادین نفتی مختلف در بصره و زیرساخت‌های خط لوله روی زمین است.

نکته قابل‌توجه این است که CPECC زیرمجموعه CNPC است؛ همان شرکتی که پیش‌تر توسط توتال‌انرژی از پروژه بزرگ‌تر CSSP کنار گذاشته شده بود. آیا حضور CNPC در پروژه BSPP، که بخشی از CSSP است، نشانه‌ای از تلاش جدید چین برای تصاحب دوباره CSSP از شرکت غربی پیشرو در زمان مناسب برای پکن است؟

اهمیت عراق برای شرق و غرب

عراق برای هر دو طرف، یعنی شرق و غرب، شاید بزرگ‌ترین جایزه در خاورمیانه باشد. یکی از دلایل این اهمیت، ذخایر عظیم نفت و گاز آن است. طبق اعلام اداره اطلاعات انرژی (EIA)، عراق دارای ۱۴۵ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت خام است (نزدیک به ۱۸ درصد کل خاورمیانه و پنجمین ذخیره بزرگ جهان). اما به احتمال زیاد، ذخایر واقعی این کشور بسیار بیشتر از این مقدار است، همان‌طور که در کتاب جدیدم درباره نظم جدید بازار جهانی نفت تحلیل شده است. در اکتبر ۲۰۱۰، وزارت نفت عراق اعلام کرد که منابع کشف‌نشده این کشور حدود ۲۱۵ میلیارد بشکه است. این رقم حتی شامل مناطق شمالی عراق در منطقه خودمختار کردستان نبود. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نیز تأکید کرده که اکثر این ذخایر پیش از دهه ۱۹۷۰ و در زمانی اکتشاف شده‌اند که محدودیت‌های فنی و قیمت پایین نفت، تعریف محدودتری از چاه‌های تجاری ارائه می‌داد. IEA پیش‌بینی کرده که منابع قابل‌استخراج نهایی عراق (شامل کردستان) حدود ۲۴۶ میلیارد بشکه (نفت خام و مایعات گازی) است. علاوه بر این، هزینه استخراج نفت خام عراق (هم‌تراز با ایران و عربستان سعودی) با ۱ تا ۲ دلار به ازای هر بشکه، پایین‌ترین در جهان است.

دلیل گسترده‌تر اهمیت عراق در رقابت قدرت‌های بزرگ، موقعیت جغرافیایی آن است که در مرکز مسیرهای شرق به غرب قرار دارد، با مرزهای مستقل به سوریه (و دریای مدیترانه) در غرب و ترکیه در شمال. این موقعیت، عراق را برای پروژه چندنسلانه چین به نام «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) حیاتی می‌کند؛ پروژه‌ای که شامل توسعه زیرساخت‌ها و نیروی انسانی با کاربرد دوگانه نظامی و غیرنظامی است. قراردادهای توسعه نفت و گاز همچنین به شرکت‌های توسعه‌دهنده اجازه می‌دهند تا سایت‌های توسعه را با هر تعداد نیروی امنیتی که لازم می‌دانند، تأمین کنند. این فرصت‌ها بخشی از توافق «نفت در برابر بازسازی و سرمایه‌گذاری» است که در سپتامبر ۲۰۱۹ بین بغداد و پکن امضا شد و به شرکت‌های چینی اجازه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی عراق در ازای نفت را داد. همچنین توافق‌نامه جامع «چارچوب عراق-چین» در سال ۲۰۲۱، که در کتاب جدیدم به تفصیل شرح داده شده، این موضوع را تقویت کرد.

این جاه‌طلبی‌های نفتی، تجاری و ژئوپلیتیکی که عراق در آن نقش کلیدی برای چین دارد، در برنامه‌های اتصال برنامه ۱۷ میلیارد دلاری «جاده توسعه استراتژیک» (SDR) عراق به ابتکار کمربند و جاده چین مشهود است. این برنامه یک کریدور حمل‌ونقل یکپارچه از بندر بزرگ الفاو در بصره (که با کمک چین در سال جاری تکمیل می‌شود) در خلیج فارس، از میان چندین میدان بزرگ نفت و گاز، تا فیشخبور در مرز عراق با ترکیه ایجاد می‌کند و از آنجا از طریق جاده و راه‌آهن به اروپا متصل می‌شود.

بیشتر بخوانید:  نخستین گواهی فناوری در پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت اعطاء شد

نقش کلیدی CSSP برای عراق

پروژه CSSP کلید تبدیل عراق به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان است. این پروژه شامل گرفتن و تصفیه آب دریا از خلیج فارس و انتقال آن از طریق خطوط لوله به تأسیسات تولید نفت برای حفظ فشار در مخازن نفتی و بهینه‌سازی طول عمر و تولید میادین است. در سال ۲۰۱۲، همان‌طور که در کتاب جدیدم درباره نظم جدید بازار جهانی نفت بررسی شده، نوری المالکی، نخست‌وزیر وقت عراق، گزارش محرمانه‌ای («استراتژی ملی یکپارچه انرژی») دریافت کرد که نشان می‌داد چگونه عراق می‌تواند تولید نفت خود را از کمی بیش از ۳ میلیون بشکه در روز به ۱۳ میلیون بشکه در روز در سناریوی «تولید بالا» تا سال ۲۰۱۷ افزایش دهد.

سناریوی «تولید متوسط» مسیر رسیدن به ۹ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۰ را ترسیم کرد، در حالی که سناریوی «تولید پایین» برای ۶ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده بود. برای دستیابی و حفظ این سطوح بالای تولید، عراق نیاز به تزریق آب معادل حدود ۲ درصد جریان متوسط رودخانه‌های دجله و فرات یا ۶ درصد جریان ترکیبی آن‌ها در فصل کم‌آب داشت. همچنین نیاز بود که زیرساخت‌های اتصال از سرچاه‌ها به خطوط لوله اصلی طبق برنامه‌ای منظم و با هزینه‌های مالی مشخص مرتبط با اهداف دقیق پروژه ساخته شود.

اکسون‌موبیل آمریکا کاملاً قادر به تحقق این اهداف بود، اما به دلیل فرهنگ گسترده فساد در بخش‌هایی از صنعت نفت عراق، در تلاش‌هایش محدود شد و راه برای افزایش نقش CNPC باز شد. با این حال، این شرکت چینی در آن زمان فاقد فناوری، دانش یا تجربه شرکت نفت و گاز آمریکایی بود و پیشرفت چندانی نداشت تا اینکه پروژه به توتال‌انرژی واگذار شد. در اینجا نیز مقامات عراقی سعی کردند همان شیوه‌های مشکوک را که به اکسون‌موبیل تحمیل کرده بودند، به شرکت فرانسوی اعمال کنند. این موضوع در سال ۲۰۲۲ مشهود بود، زمانی که توتال‌انرژی از ادامه قرارداد خودداری کرد، زیرا با احتمال احیای شرکت ملی نفت عراق (INOC) مواجه شد که به طور گسترده به عنوان یکی از فاسدترین سازمان‌های جهان شناخته می‌شود. پس از این، به نظر می‌رسد شرکت فرانسوی جایگاه محکمی برای پیشبرد پروژه چهارگانه خود ایجاد کرده است. اگر عراق بتواند برخی از شیوه‌های مشکوک خود را در طول اجرای پروژه‌های توتال‌انرژی کنترل کند، ممکن است پتانسیل تولید نفت بیشتری را محقق کند.

با این حال، چین – به‌ویژه CNPC و CPECC – سابقه طولانی در کنارزدن شرکت‌های غربی از نقش‌های اصلی توسعه در پروژه‌های بزرگ دارد. آن‌ها نه تنها اکسون‌موبیل را از CSSP، بلکه از توسعه میدان عظیم غرب قورنه ۱ نیز کنار زدند. نمونه‌های متعدد دیگری از این استراتژی جایگزینی توسط چین در سراسر عراق وجود دارد که عمدتاً بر دو پایه استوار است، همان‌طور که در کتاب جدیدم تحلیل شده است. نخست، استفاده سیاسی و اقتصادی از حضور گسترده پکن در این کشور است. در حال حاضر، حدود ۳۴ درصد از ذخایر اثبات‌شده عراق و دوسوم تولید کنونی توسط شرکت‌های چینی مدیریت می‌شود. این شرکت‌ها در مجموع سهمی مستقیم در حدود ۲۴ میلیارد بشکه ذخایر دارند و مسئول تولید حدود ۳ میلیون بشکه در روز هستند.

پکن نیز در برابر فرهنگ «کمیسیون» عراق در اعطای قراردادها، برخلاف غرب، تردید کمتری دارد. دوم، افزایش تعداد قراردادهای به‌ظاهر بی‌ضرر «فقط قرارداد» به شرکت‌های چینی در توسعه میادین نفتی بزرگ است. این قراردادها شامل مواردی مانند حفاری، نگهداری میدان، تعویض قطعات، ذخیره‌سازی و فناوری است و توجه غرب را به اندازه جوایز بزرگ میدان‌های اصلی جلب نمی‌کند. اثر این قراردادها در هر سایت، کنارزدن توسعه‌دهنده اصلی است. در واقع، این استراتژی به طور خاص توسط CNPC و CPECC – دو شرکتی که اکنون در CSSP تحت مدیریت توتال‌انرژی کار می‌کنند – برای کنارزدن اکسون‌موبیل از غرب قورنه ۱ به کار گرفته شد.

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.